Κληρονομητήριο- Τί είναι; – Που χρησιμεύει; (α. 1956 επ. Α.Κ. και α. 819 επ. ΚΠολΔ).
Το κληρονομητήριο είναι ένα επίσημο έγγραφο- δικαστικό πιστοποιητικό που βεβαιώνει ότι ένα πρόσωπο είναι κληρονόμος, καταπιστευματοδόχος, κληροδόχος ή εκτελεστής διαθήκης, και καθορίζει τη μερίδα που του αναλογεί στην περιουσία του αποθανόντος, είτε εξ αδιαθέτου είτε εκ διαθήκης. Είναι απαραίτητο για να μπορέσει ο κληρονόμος να αποδείξει τα δικαιώματά του και να διαχειριστεί την κληρονομιά, μεταβιβάζοντας ακίνητα, ανοίγοντας τραπεζικούς λογαριασμούς και τακτοποιώντας τις υποχρεώσεις του αποθανόντος.
Κατά το άρθρο 1956 Α.Κ. “Ο ειρηνοδίκης, ύστερα από αίτηση του κληρονόμου, του παρέχει πιστοποιητικό για το κληρονομικό του δικαίωμα και τη μερίδα που του αναλογεί (κληρονομητήριο)”.
Κατά δε τη νέα διατύπωση του εν λόγω άρθρου 1956 Α.Κ. (μετά τον Ν. 5095/2024 με τον οποίο μεταφέρθηκε στους δικηγόρους η αρμοδιότητα της έκδοσης πράξης για την παροχή κληρονομητηρίου με σκοπό την αποφόρτιση των δικαστηρίων) “Το δικαστήριο της κληρονομίας, ύστερα από αίτηση του κληρονόμου, δυνάμει απόφασης ή πράξης του παρέχει πιστοποιητικό για το κληρονομικό του δικαίωμα και για τη μερίδα που του αναλογεί (κληρονομητήριο)”.
Στο άρθρο 1957 Α.Κ. διαγράφεται το ελάχιστο περιεχόμενο της αίτησης χορήγησης κληρονομητηρίου ως εξής:
Εκείνος που ζητεί κληρονομητήριο οφείλει να αναφέρει στην αίτηση:
Άρθρο 1957 – Αστικός Κώδικας – Περιεχόμενο της αίτησης
Με την παρέλευση του δεκαημέρου της ανάρτησης του κληρονομητηρίου, εκδίδονται τα παρακάτω πιστοποιητικά, τα οποία πρέπει να καλύπτουν και την τελευταία ημέρα του δεκαημέρου:
-Ληξιαρχική πράξη θανάτου.
-Πιστοποιητικό πλησιέστερων συγγενών.
-Πιστοποιητικό μη δημοσίευσης διαθήκης από Ειρηνοδικείο (και από το Πρωτοδικείο αν ο θάνατος είναι πριν την 01-03-2013).
-Πιστοποιητικό μη αποποίησης του επίδικου δικαιώματος από Ειρηνοδικείο (και από το Πρωτοδικείο αν ο θάνατος είναι πριν την 01-03-2013).
-Πιστοποιητικό μη δημοσίευσης διαθήκης από το Πρωτοδικείο Αθηνών.
-Πιστοποιητικό περί μη προσβολής του κληρονομικού δικαιώματος από Πρωτοδικείο.
Αν υπάρχουν περισσότεροι κληρονόμοι, με αίτηση οποιουδήποτε απ’ αυτούς παρέχεται κοινό κληρονομητήριο. Στην περίπτωση αυτή εκείνος που το ζητεί πρέπει να αναφέρει τα ονόματα και τις μερίδες όλων των κληρονόμων, καθώς και ότι αυτοί αποδέχτηκαν την κληρονομία και ακόμη να αποδείξει τις δηλώσεις του αυτές.
Για τη χορήγηση του κληρονομητηρίου κατατίθεται αίτηση στο κατά τόπο αρμόδιο ειρηνοδικείο (εκείνο στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία ή διαμονή του, και αν δεν είχε κατοικία ή διαμονή στην Ελλάδα, το ειρηνοδικείο Αθηνών) από τον κληρονόμο, η οποία αναρτάται σε ειδικό χώρο του καταστήματος του ειρηνοδικείου για χρονικό διάστημα 10 ημερών. Αν εντός του χρονικού αυτού διαστήματος ασκηθεί παρέμβαση τρίτου, ο ειρηνοδίκης προσδιορίζει δικάσιμο για τη συζήτησή της, προκειμένου να εκδοθεί απόφαση επ’ αυτής, οπότε στην περίπτωση αυτό το κληρονομητήριο εκδίδεται κατ’ εξαίρεση μετά από δικαστική απόφαση.
Περιεχόμενο του κληρονομητηρίου:
Το κληρονομητήριο παρέχεται μόνον αν κριθεί ότι έχουν αποδειχτεί όσα αναφέρονται στην αίτηση.
Το κληρονομητήριο αναγράφει τον κληρονόμο και αν υπάρχουν περισσότεροι και την κληρονομική μερίδα καθενός και ακόμη τον εκτελεστή της διαθήκης καθώς και τον καταπιστευματοδόχο και τους όρους με τους οποίους αυτός διορίζεται.
Το κληρονομητήριο παράγει δημόσια πίστη.
Κατά το άρθρο 1962 ΑΚ. Αυτός που στο κληρονομητήριο κατονομάζεται κληρονόμος τεκμαίρεται ότι έχει το κληρονομικό δικαίωμα που αναφέρεται σ’ αυτό και ότι δεν περιορίζεται από άλλες διατάξεις εκτός από εκείνες που αναγράφονται στο κληρονομητήριο,
Άρθρο 1962 – Αστικός Κώδικας – Τεκμήριο κληρονομικής …
ενώ περαιτέρω κατά το άρθρο 1963 Α.Κ. “Κάθε δικαιοπραξία αυτού που αναγράφεται στο κληρονομητήριο ως κληρονόμος με τρίτον ή του τρίτου έναντι του κληρονόμου αυτού ισχύει υπέρ του τρίτου, σε όση έκταση υπάρχει το τεκμήριο του προηγούμενου άρθρου, εκτός αν ο τρίτος γνώριζε την ανακρίβεια του κληρονομητηρίου ή τη δικαστική του ανάκληση”.
Άρθρο 1963 – Αστικός Κώδικας – Ισχύς των δικαιοπραξιών
Επίσης κατ’ άρθρο 821 ΚΠολΔ “Όποιος στο πιστοποιητικό ονομάζεται κληρονόμος ή καταπιστευματοδόχος ή κληροδόχος ή εκτελεστής διαθήκης τεκμαίρεται ότι έχει τα δικαιώματα που αναφέρονται στο πιστοποιητικό αυτό και ότι δεν περιορίζεται από άλλες διατάξεις εκτός από εκείνες που αναγράφονται στο πιστοποιητικό”.
Άρθρο 821 – Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας
Κατά δε το άρθρο 822 ΚΠολΔ:
“Κάθε δικαιοπραξία ή δικαστική πράξη όποιου στο πιστοποιητικό ονομάζεται κληρονόμος ή καταπιστευματοδόχος ή κληροδόχος ή εκτελεστής διαθήκης με τρίτον ή απέναντι σε τρίτον ή του τρίτου απέναντι σ’ αυτούς είναι ισχυρή υπέρ του τρίτου, σε όση έκταση ισχύει το τεκμήριο του άρθρου 821, εκτός αν ο τρίτος γνώριζε την ανακρίβεια του πιστοποιητικού ή την υποβολή αίτησης για αφαίρεση ή κήρυξη ανίσχυρου του πιστοποιητικού ή την ανάκληση ή την τροποποίηση του”.
Άρθρο 822 – Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας
Από τις διατάξεις των άρθρων 1964,1965 ΑΚ και 823 ΚΠολΔ συνάγεται ότι το δικαστήριο που διέταξε την παροχή κληρονομητηρίου έχει το δικαίωμα να ερευνήσει, ύστερα από αίτηση κληρονόμου που έχει έννομο συμφέρον ή και αυτεπαγγέλτως ( άρθρα 1966 ΑΚ, 823 παρ 1 ΚΠολΔ), αν το κληρονομητήριο που χορηγήθηκε είναι ανακριβές, δηλαδή ατελές, ή δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια, ως προς κάποια από τις περιέχουσες βεβαιώσεις.
Το κληρονομητήριο είναι ανακριβές για παράδειγμα, όταν το περιεχόμενό του δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια ή είναι ασαφές ή αμφίβολο, ή αν ο αναφερόμενος σε αυτό κληρονόμος δεν είναι αληθινός ή το κληρονομητήριο εκδόθηκε με βάση την « εξ αδιαθέτου διαδοχή» ενώ υπάρχει διαθήκη.
Αν διαπιστωθεί η περίπτωση τέτοιας ανακρίβειας του κληρονομητηρίου που χορηγήθηκε, το δικαστήριο έχει τα εξής δικαιώματα: α) διατάζει να αφαιρεθεί το κληρονομητήριο (α. 1965 παρ. 1 Α.Κ., 823 παρ. 1 ΚΠολΔ), οπότε με την αφαίρεση το κληρονομητήριο παύει να ισχύει.
Αν η αφαίρεση του κληρονομητηρίου δεν είναι αμέσως δυνατή, τότε: β) το δικαστήριο το κηρύσσει με απόφασή του ανίσχυρο (α. 1965 Α.Κ. παρ.2). Περίληψη της απόφασης δημοσιεύεται στον τύπο σύμφωνα με όσα καθορίζονται στην απόφαση. Η περίληψη καταχωρίζεται σε κάθε περίπτωση σε εφημερίδα της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του κληρονομουμένου. Όταν περάσει ένας μήνας από την τελευταία καταχώριση, η απόφαση που κηρύσσει το κληρονομητήριο ανίσχυρο ισχύει για όλους. Τέλος γ) το δικαστήριο της κληρονομίας έχει δικαίωμα να ερευνήσει αυτεπαγγέλτως αν είναι ακριβές το κληρονομητήριο που χορηγήθηκε και να το ανακαλέσει ή να το τροποποιήσει (α. 1966 Α.Κ., 823 ΚΠολΔ).
Κάθε πράξη, η οποία εκδίδεται από τον δικηγόρο που έχει οριστεί για την έκδοση του κληρονομητηρίου, προσβάλλεται με ανακοπή κατά τον ΚΠολΔ από οποιονδήποτε έχει έννομο συμφέρον εντός 20 ημερών από τη δημοσίευσή της. Η προθεσμία της ανακοπής και η άσκησή της αναστέλλουν την ισχύ της πράξης και την έκδοση του πιστοποιητικού.
