Διατροφή μεταξύ συζύγων μετά τη διάσταση και μετά το διαζύγιο:
Ι. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΥΖΥΓΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΗΣ ΕΓΓΑΜΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ:
Η ρύθμιση του νόμου:
Η διάταξη του άρθρου 1391 Α.Κ. ορίζει τα εξής: “Αν ο σύζυγος διέκοψε την έγγαμη συμβίωση για εύλογη αιτία, η διατροφή, που του οφείλεται από τον άλλο, πληρώνεται σε χρήμα και προκαταβάλλεται κάθε μήνα.
Η υποχρέωση διατροφής της προηγούμενης παραγράφου παύει ή το ποσό της αυξάνεται ή μειώνεται, όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις”.
Άρθρο 1391 – Αστικός Κώδικας – Διακοπή της συμβίωσης
Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 1392 Α.Κ. “Οι διατάξεις των άρθρων 1494 και 1498 έως 1500 εφαρμόζονται αναλόγως και για τη διατροφή μεταξύ συζύγων. Επίσης εφαρμόζεται αναλόγως η διάταξη του άρθρου 1495, αν υπάρχει βάσιμος λόγος διαζυγίου που ανάγεται σε υπαιτιότητα του δικαιούχου συζύγου”.
Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι προϋπόθεση για την καταβολή σε χρήμα της οφειλόμενης διατροφής του συζύγου αποτελεί: α) η οικονομικά ασθενέστερη θέση του δικαιούχου συζύγου (όχι απαραίτητα η απορία του) και β) η διακοπή της έγγαμης συμβιώσεως από εύλογη αιτία, δηλαδή για οποιοδήποτε γεγονός ικανό να δικαιολογήσει την επέλευση της διάσπασης της έγγαμης σχέσης.
Το εύλογο ή μη της αιτίας διακοπής της έγγαμης συμβιώσεως κρίνεται κυρίως ενόψει: α) του περιεχομένου της κατά το άρθρο 1386 Α.Κ. αμοιβαίας υποχρεώσεως των συζύγων για συμβίωση “εφόσον η σχετική αξίωση δεν αποτελεί κατάχρηση δικαιώματος” και β) των εισαγομένων με το άρθρο 1387 του ίδιου κώδικα αρχών ρυθμίσεως του συζυγικού βίου, ότι “οι σύζυγοι αποφασίζουν από κοινού για κάθε θέμα του συζυγικού βίου και η ρύθμιση από τους συζύγους του κοινού τους βίου πρέπει να μην εμποδίζει την επαγγελματική και την υπόλοιπη δραστηριότητα του καθενός από αυτούς και να μην παραβιάζει τη σφαίρα της προσωπικότητάς του”.
Ποιόν από τους συζύγους πρέπει να αφορά η “εύλογη αιτία” διακοπής της έγγαμης συμβίωσης;
Θα πρέπει η εύλογη αιτία, υπαίτια ή ανυπαίτια, να αναφέρεται στο πρόσωπο του εναγομένου συζύγου ή στο πρόσωπο και των δύο, με την έννοια της υπάρξεως αιτιώδους συνδέσμου ανάμεσα στο αντικειμενικά πρόσφορο για τη διακοπή της έγγαμης σχέσεως γεγονός καθ`εαυτό και στο πρόσωπο του εναγομένου συζύγου ή και των δύο.
Πώς απαλλάσσεται ο υπόχρεος σύζυγος;
Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι, σε περίπτωση που η έγγαμη συμβίωση διακόπηκε, ο σύζυγος που είναι υπόχρεος σε διατροφή του άλλου, απαλλάσσεται από την υποχρέωση αυτή μόνον όταν η διάσταση επήλθε για λόγους που αποκλειστικά ανάγονται στο πρόσωπο του δικαιούχου, ο οποίος διακόπτει τη συμβίωση από ίδια πρωτοβουλία και υπαιτιότητα και παρά την αντίθετη θέληση του υπόχρεου, που επιθυμεί την εξακολούθησή της.
Τέτοια όμως περίπτωση δεν συντρέχει όταν η διακοπή της συμβιώσεως έγινε κατόπιν συμφωνίας των διαδΐκων, είτε με την πρόθεση αυτών να λύσουν συναινετικά τον γάμο, είτε για άλλη αιτία, διότι η ευθύνη της εν λόγω διακοπής βαρύνει και τον ίδιο τον υπόχρεο, που επιθυμεί τη διακοπή, για την οποία υπάρχει πλέον εύλογος αιτία στο πρόσωπο του άλλου συζύγου, χωρίς τη συνδρομή περιστάσεως που να επιβάλλει την παύση ή τη μείωση της διατροφής αυτού.
Η υποχρέωση για καταβολή κατά μήνα διατροφής σε χρήμα, μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβιώσεως, είναι συνέπεια της κατά το άρθρο 1389 Α.Κ. υποχρεώσεως συνεισφοράς των συζύγων στην αμοιβαία διατροφή αυτών κατά τη διάρκεια του γάμου και δεν εξομοιώνεται με την κατά τα άρθρα 1485 επ. Α.Κ. διατροφή, ούτε με την κατά τα άρθρα 1442 επ. Α.Κ. οφειλόμενη μετά το διαζύγιο, υπάρχει δε και αν ακόμη ο υπόχρεος αναγκάστηκε στη διακοπή της συμβιώσεως από παράπτωμα του δικαιούχου.
Στην τελευταία όμως αυτή περίπτωση, αν το παράπτωμα του δικαιούχου της διατροφής συνιστά λόγο διαζυγίου, αναγόμενο σε υπαιτιότητα αυτού, περιορίζεται η έκταση της οφειλόμενης σ` αυτόν από τον άλλο διατροφής στα απολύτως αναγκαία για τη συντήρησή του (ελαττωμένη διατροφή) μετά από ένσταση του εναγομένου, για την πληρότητα όμως της οποίας δεν αρκεί η παράθεση των παραπτωμάτων του ενάγοντας συζύγου, αλλά απαιτείται και αντίστοιχο αίτημα, όπως επίσης και προσδιορισμός από τον ενιστάμενο του ποσού της κατ` αυτόν οφειλόμενης ελαττωμένης διατροφής.
Σχηματικά:
-Διακοπή της συμβίωσης από τον δικαιούχο σύζυγο με εύλογη αιτία: οφείλεται πλήρης διατροφή.
-Διακοπή της συμβίωσης από τον δικαιούχο σύζυγο χωρίς εύλογη αιτία: δεν οφείλεται διατροφή.
-Διακοπή της συμβίωσης από τον υπόχρεο σύζυγο χωρίς εύλογη αιτία: οφείλεται πλήρης διατροφή.
-Διακοπή της συμβίωσης από τον υπόχρεο σύζυγο που συνιστά λόγο διαζυγίου: οφείλεται ελαττωμένη διατροφή.
-Διακοπή της συμβίωσης από τον υπόχρεο σύζυγο που δεν συνιστά λόγο διαζυγίου: οφείλεται πλήρης διατροφή.
Πώς προσδιορίζεται το ύψος της διατροφής που οφείλεται μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης;
Από τις ως άνω διατάξεις των άρθρων 1389, 1390 και 1391 Α.Κ. προκύπτει ότι το μέτρο της μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβιώσεως οφειλόμενης στο δικαιούχο διατροφής προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του δικαιούχου, όπως αυτές προκύπτουν υπό συνθήκες οικογενειακής ζωής, σε συνδυασμό με εκείνες που ανέκυψαν από τη χωριστή διαβίωση, λαμβανομένων υπόψη των εκατέρωθεν οικονομικών δυνάμεων μεταξύ των οποίων και η περιουσία (ακόμα και απρόσοδη). Αν ο δικαιούχος σύζυγος μπορεί να εργαστεί και το αποφεύγει σκόπιμα, η αμοιβή που θα μπορούσε να λάβει από την εργασία αυτή υπολογίζεται στις δυνάμεις του.
Δεν απαιτείται να αναφέρεται στην αγωγή ούτε στην απόφαση με την οποία επιδικάζεται διατροφή λόγω διακοπής της έγγαμης συμβιώσεως η αποτίμηση της συνεισφοράς καθενός από τους συζύγους για την αντιμετώπιση των αναγκών της οικογένειας. Οι οικονομικές δυνάμεις των διαδίκων που προσδιορίζουν την αναλογία συνεισφοράς καθενός από τους συζύγους στη διατροφή του δικαιούχου ενδέχεται να αποτελέσουν τη βάση σχετικής ενστάσεως του εναγομένου, καταλυτικής εν όλω ή εν μέρει της αγωγής.
Η διατροφή δηλαδή του δικαιούχου προσδιορίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες του, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί υπό καθεστώς έγγαμης συμβίωσης συνεκτιμωμένων όμως και των νέων αναγκών που προέκυψαν με λήψη υπόψη των οικονομικών δυνάμεων – υπόχρεου από τη χωριστή διαβίωση και με συσχετισμό των εκατέρωθεν οφειλόμενων συμβολών στην αντιμετώπιση των διαφορετικών αναγκών του ενός από τον άλλον.
Δεν απαιτείται να αποδειχθεί ευπορία του ενός συζύγου και απορία του άλλου, αλλά αρκεί η διαπίστωση της αναλογίας δυνάμεων μεταξύ των συζύγων, που καταδεικνύει υποχρέωση μεγαλύτερης συνεισφοράς του ενός συζύγου έναντι του άλλου.
Είναι άκυρη η παραίτηση από την αξίωση διατροφής για το μέλλον (α. 1499 εδ. α΄ Α.Κ.).
ΙΙ. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΥΖΥΓΩΝ ΜΕΤΑ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ:
Η ρύθμιση του νόμου:
Κατά τη διάταξη του άρθρου 1442 Α.Κ.:
Άρθρο 1442 – Αστικός Κώδικας – Διατροφή
«Εφόσον ο ένας από τους πρώην συζύγους δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη διατροφή του από τα εισοδήματά του η από τη περιουσία του, δικαιούται να ζητήσει διατροφή από τον άλλο:
1) αν κατά την έκδοση του διαζυγίου ή κατά το τέλος των χρονικών περιόδων που προβλέπονται στις επόμενες περιπτώσεις βρίσκεται σε ηλικία ή σε κατάσταση υγείας που δεν επιτρέπει να αναγκαστεί να αρχίσει ή να συνεχίσει την άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος, ώστε να εξασφαλίζει από αυτή τη διατροφή του,
2) αν έχει την επιμέλεια ανηλίκου τέκνου και γι` αυτό το λόγο εμποδίζεται στην άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος,
3) αν δεν βρίσκει σταθερή κατάλληλη εργασία ή χρειάζεται κάποια επαγγελματική εκπαίδευση, και στις δύο όμως περιπτώσεις για ένα διάστημα που δεν μπορεί να ξεπεράσει τα τρία χρόνια από την έκδοση του διαζυγίου,
4) σε κάθε άλλη περίπτωση, όπου η επιδίκαση διατροφής κατά την έκδοση διαζυγίου, επιβάλλεται από λόγους επιείκειας».
Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι η μεν βασική προϋπόθεση της αξιώσεως διατροφής, ήτοι «η αδυναμία εξασφαλίσεως της διατροφής του πρώην συζύγου από τα εισοδήματα ή την περιουσία του», πρέπει να υπάρχει κατά το χρόνο της πρώτης συζητήσεως της αγωγής διατροφής, η δε πρόσθετη προϋπόθεση της αδυναμίας ενάρξεως ή συνεχίσεως της ασκήσεως επαγγέλματος (1442 περ. 1 ΑΚ) ή της υπάρξεως λόγων επιείκειας για την παροχή διατροφής (1442 περ. 4 ΑΚ) πρέπει να υπάρχει κατά το χρόνο «εκδόσεως του διαζυγίου».
Περαιτέρω, από την ίδια αυτή διάταξη, συνδυασμένη και με το επόμενο άρθρο 1443 εδ. α` ΑΚ, που ορίζει ότι οι διατάξεις των άρθρων 1487, 1493, 1494 και 1498 ΑΚ εφαρμόζονται αναλόγως και για το δικαίωμα διατροφής μετά το διαζύγιο, συνάγεται ότι η αξίωση διατροφής μετά το διαζύγιο παρέχεται μόνον όταν η διατροφή δικαιολογείται από λόγους κοινωνικούς, ώστε ο πρώην σύζυγος να μη μείνει αβοήθητος, όταν δεν μπορεί με τα εισοδήματα, την περιουσία ή το δυνάμενο να ασκηθεί από αυτόν επάγγελμα, να καλύψει τις ανάγκες διατροφής του, όπως αυτές προκύπτουν από τις, μετά το διαζύγιο, συνθήκες της ζωής του.
Συνεπώς, βασικές προϋποθέσεις για τη γέννηση του δικαιώματος διατροφής διαζευγμένου συζύγου είναι, αφενός η ευπορία του υπόχρεου, η οποία πρέπει, κατά το άρθρο 1487, σε συνδυασμό με το άρθρο 1443 εδ. α’ ΑΚ, να υπάρχει κατά το χρονικό διάστημα για το οποίο ζητείται διατροφή, και αφετέρου η απορία του δικαιούχου.
Έτσι, είναι δυνατόν, ενόψει όλων των συνθηκών ηλικίας, υγείας, ικανότητας ή δυνατότητας προς εργασία, εισοδημάτων, περιουσίας και γενικώς ζωής του πρώην συζύγου, συγκριτικώς πάντοτε προς την ευπορία του υπόχρεου, να γεννηθεί δικαίωμα διατροφής, όταν ο πρώτος, που στο πρόσωπό του συντρέχει μία των προαναφερθεισών προσθέτων προϋποθέσεων, έχει περιουσία, το προϊόν όμως ρευστοποιήσεως της οποίας, μαζί με τα τυχόν υπάρχοντα περιορισμένα εισοδήματά του, δεν επαρκούν υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, για συνολική κάλυψη των βιοτικών αναγκών.
Περαιτέρω, με βάση τη διέπουσα το θεσμό αρχή της επιείκειας, δεν δύναται να αξιωθεί η εκποίηση μικρής εκτάσεως απρόσοδων περιουσιακών στοιχείων, όταν η διατήρησή τους επιβάλλεται από λόγους πρόνοιας, προς εξασφάλιση του ιδιοκτήτη, τέως συζύγου, στο μέλλον για αντιμετώπιση έκτακτης οικονομικής ανάγκης.
Ποιό το μέτρο της καταβαλλόμενης διατροφής;
Το ύψος της επιδικαζόμενης στο δικαιούχο πρώην σύζυγο διατροφής, πρέπει συνεκτιμωμένων και των συνθηκών ζωής και διατροφής του υπόχρεου, να επαρκεί για την ικανοποίηση των υλικών και πνευματικών του αναγκών ως ένα επίπεδο, που θα του επιτρέπει την ευπρεπή διαβίωση (βλ. α. 1493 Α.Κ: https://www.lawspot.gr/nomikes-plirofories/nomothesia/astikos-kodikas/arthro-1493-astikos-kodikas-metro-kai-periehomeno-tis).
Επιτρέπεται η παραίτηση, πριν ή μετά τη λύση του γάμου, από την αξίωση διατροφής μετά το διαζύγιο.
Το δικηγορικό μας γραφείο έχει χειριστεί με επιτυχία υποθέσεις διατροφής μεταξύ συζύγων και μπορεί να λύσει κάθε σχετική απορία σας και να σας βοηθήσει αποτελεσματικά στην δικαστική διεκδίκηση των σχετικών αξιώσεών σας. Δείτε εδώ σχετική απόφαση επιδίκασης διατροφής σε πρώην σύζυγο που χειρίστηκε επιτυχώς δικηγόρος του γραφείου μας:
https://tpvlaw.gr/wp-content/uploads/2025/07/Απόφαση-διατροφής-μαμάς-και-ανηλίκου.pdf
Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.
