Greenwashing, Οδηγία 2005/29/ΕΚ Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές

Τι είναι το Greenwashing;

Ο όρος greenwashing περιγράφει την πρακτική των επιχειρήσεων να παρουσιάζουν τα προϊόντα, τις υπηρεσίες ή τις εταιρικές τους δραστηριότητες ως περισσότερο φιλικές προς το περιβάλλον από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Πρόκειται για μια μορφή παραπλανητικής εμπορικής επικοινωνίας που αποσκοπεί στο να εκμεταλλευτεί την αυξανόμενη περιβαλλοντική συνείδηση των καταναλωτών, χωρίς να στηρίζεται σε ουσιαστικά περιβαλλοντικά οφέλη.

Το πράσινο ξέπλυμα (greenwashing) είναι μια μορφή παραπλανητικής διαφήμισης ή μάρκετινγκ κατά την οποία μια εταιρεία προωθεί προϊόντα, υπηρεσίες ή την ίδια την εταιρεία ως φιλικά προς το περιβάλλον, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι ή δεν είναι στο βαθμό που ισχυρίζεται. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως με ψευδείς δηλώσεις, παραπλανητικές εικόνες, ή με την απόκρυψη επιβλαβών πρακτικών.

Το παράδειγμα της Volkswagen είναι κλασικό:  https://www.bbc.com/news/business-34324772

Πώς εκδηλώνεται το πράσινο ξέπλυμα:

• Ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις:

Μια εταιρεία μπορεί να ισχυρίζεται ότι ένα προϊόν είναι “φυσικό”, “οικολογικό” ή “βιώσιμο” χωρίς να παρέχει αποδείξεις ή χωρίς να εξηγεί με σαφήνεια τι εννοεί. 

• Εικόνες και σύμβολα:

Χρήση εικόνων φύσης (δέντρα, φυτά, κλπ.) ή περιβαλλοντικών συμβόλων για να παραπλανήσουν τους καταναλωτές, ακόμα κι αν δεν σχετίζονται άμεσα με το προϊόν ή την εταιρεία. 

• Εστίαση σε ένα μικρό θετικό στοιχείο:

Επισήμανση ενός μόνο θετικού χαρακτηριστικού ενός προϊόντος (π.χ. ανακυκλώσιμη συσκευασία) ενώ αγνοούνται άλλες επιβλαβείς πτυχές (π.χ. η παραγωγή του προϊόντος). 

• Αόριστες ή γενικές δηλώσεις:

Χρήση όρων όπως “οικολογικό”, “πράσινο” χωρίς συγκεκριμένο πλαίσιο ή αποδείξεις. 

• Αντισταθμίσεις άνθρακα:

Προσπάθεια να εξισορροπηθούν οι εκπομπές ρύπων με επενδύσεις σε έργα που υποτίθεται ότι απορροφούν άνθρακα, χωρίς όμως να μειώνονται οι ίδιες οι εκπομπές. 

• Απόκρυψη πληροφοριών:

Αποκρύβοντας πληροφορίες για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον ή για τις κακές πρακτικές μιας εταιρείας. 

Συνέπειες του πράσινου ξεπλύματος:

• Παραπλάνηση καταναλωτών:

Οι καταναλωτές παραπλανούνται και αγοράζουν προϊόντα που δεν είναι τόσο φιλικά προς το περιβάλλον όσο νομίζουν. 

• Αθέμιτος ανταγωνισμός:

Οι εταιρείες που κάνουν πράσινο ξέπλυμα έχουν αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των εταιρειών που πράγματι προσπαθούν να μειώσουν τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. 

• Απογοήτευση και δυσπιστία:

Οι καταναλωτές χάνουν την εμπιστοσύνη τους στις περιβαλλοντικές δηλώσεις των εταιρειών. 

• Βλάβη στο περιβάλλον:

Το πράσινο ξέπλυμα μπορεί να υπονομεύσει τις προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. 

Πώς να εντοπίσετε το πράσινο ξέπλυμα ως καταναλωτής:

Ελέγξτε τις αποδείξεις.

Ψάξτε για συγκεκριμένες πληροφορίες και στοιχεία που να υποστηρίζουν τις περιβαλλοντικές δηλώσεις.

Μην εμπιστεύεστε αόριστες δηλώσεις.

Αναζητήστε σαφείς και συγκεκριμένες πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Ελέγξτε τις ετικέτες.

Αναζητήστε πιστοποιήσεις από ανεξάρτητους φορείς. 

Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ενσωματώσει κανόνες για την καταπολέμηση του greenwashing κυρίως μέσω της Οδηγίας 2005/29/ΕΚ (Οδηγία – 2005/29 – EN – EUR–Lex)

για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Η οδηγία αυτή προβλέπει ότι οι εμπορικές πρακτικές που παραπλανούν τον καταναλωτή σχετικά με τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ενός προϊόντος θεωρούνται αθέμιτες και, επομένως, απαγορεύονται.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προχωρήσει σε περαιτέρω πρωτοβουλίες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Νομοθετική Πρωτοβουλία για την Καταπολέμηση του Greenwashing (2023), η οποία προτείνει τροποποιήσεις στην Οδηγία 2005/29/ΕΚ και ενισχύει τις απαιτήσεις για την απόδειξη περιβαλλοντικών ισχυρισμών (substantiated environmental claims), με σκοπό την προστασία του καταναλωτή από ψευδείς ή ανακριβείς οικολογικές δηλώσεις.

Η ελληνική νομοθεσία έχει ενσωματώσει την Οδηγία 2005/29/ΕΚ στο Ν. 2251/1994 για την Προστασία του Καταναλωτή (ΦΕΚ), ο οποίος προβλέπει ότι η παραπλανητική διαφήμιση, συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικής παραπλάνησης, είναι απαγορευμένη και επισύρει διοικητικές κυρώσεις και αστικές αποζημιώσεις.

Η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή και η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχουν την αρμοδιότητα ελέγχου και επιβολής κυρώσεων σε περιπτώσεις αθέμιτων πρακτικών, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι ενώσεις καταναλωτών.

Στις περιπτώσεις greenwashing ιδιαίτερη δυσκολία έχει η απόδειξη της ψευδούς ή ανακριβούς φύσης των οικολογικών ισχυρισμών. Οι επιχειρήσεις πρέπει να διαθέτουν αποδείξεις ότι οι ισχυρισμοί τους, όπως π.χ. «βιοδιασπώμενο», «ουδέτερο σε εκπομπές άνθρακα», «πράσινο προϊόν» κ.λπ., είναι επιστημονικά ορθοί και όχι γενικοί ή αναπόδεικτοι.

Η αντιμετώπιση του greenwashing είναι κρίσιμη τόσο για την προστασία του καταναλωτή όσο και για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην πράσινη οικονομία. Η νομοθεσία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο καθιστά σαφές ότι οι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί πρέπει να είναι:

-Συγκεκριμένοι

-Αληθείς

-Τεκμηριωμένοι

-Επαληθεύσιμοι

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποσκοπεί στη δημιουργία μιας πιο καθαρής, υγιέστερης και κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης μέσα από τον μετασχηματισμό του τρόπου με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε.

Τι είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία;

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η στρατηγική της ΕΕ για την ανάπτυξη. Πρόκειται για μια δέσμη πρωτοβουλιών πολιτικής, η οποία δρομολογήθηκε το 2019 και θέτει την ΕΕ σε τροχιά προς την πράσινη μετάβαση, με απώτερο στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Αποτελεί τη συμβολή της ΕΕ στη συμφωνία του Παρισιού, η οποία επικυρώθηκε από την ΕΕ και όλες τις χώρες της και όρισε ως στόχο τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη το πολύ σε +1,5°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Η Πράσινη Συμφωνία στηρίζει τον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία με σύγχρονη και ανταγωνιστική οικονομία.

Υπογραμμίζει την ανάγκη να συμβάλουν όλοι οι τομείς πολιτικής στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η στρατηγική στηρίζει μέτρα σε όλους τους οικονομικούς τομείς που καλύπτουν την ενέργεια, τις μεταφορές, τη βιομηχανία, τη γεωργία, τη βιώσιμη χρηματοδότηση και άλλα.

Στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, το Συμβούλιο —από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως συννομοθέτη— θέσπισε νομοθετικές πράξεις οι οποίες μετουσίωσαν το όραμα της στρατηγικής σε νόμους και κανόνες που εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Γιατί χρειαζόμαστε την Πράσινη Συμφωνία;

Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από την υγεία του πλανήτη.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα προκαλεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, η οποία επηρεάζει τα κλιματικά συστήματα. Τα συχνότερα και ισχυρότερα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή και την οικονομία.

Τα σημερινά οικονομικά και καταναλωτικά μας πρότυπα δεν βρίσκονται σε αρμονία με αυτά που μπορεί να προσφέρει ο πλανήτης και αποβαίνουν επιζήμια για το περιβάλλον και τη φύση. Και εμείς και η οικονομία μας έχουμε απόλυτη εξάρτηση από την υγιή λειτουργία του περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων.

Δείτε ακόμα: Ο ρόλος του Συμβουλίου στην Πράσινη Συμφωνία

Απευθυνθείτε στο εξειδικευμένο μεταξύ άλλων και στο Εμπορικό. Εταιρικό & Αστικό Δίκαιο δικηγορικό μας γραφείο για να σας ενημερώσουμε για τα δικαιώματά σας και την προστασία σας ως καταναλωτή και για να εξεύρουμε μαζί λύσεις για την καλύτερη λειτουργία και οργάνωση της επιχείρησής σας εφόσον είστε νόμιμος εκπρόσωπος εταιρείας με στοχοπροσήλωση στην πράσινη οικονομία.

Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.