Ηλεκτρονικές Δημόσιες Συμβάσεις (Ν. 4412/2016):
Οι ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις (e-procurement) αποτελούν τον σύγχρονο τρόπο ανάθεσης και διαχείρισης συμβάσεων από τις δημόσιες αρχές, αξιοποιώντας τις δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών για την ενίσχυση της διαφάνειας, της αποδοτικότητας και της λογοδοσίας.
Η ηλεκτρονικοποίηση των δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα θεμελιώνεται κυρίως στον Ν. 4412/2016 (ΦΕΚ), ο οποίος, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα, ενσωματώνει τις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ. Το άρθρο 36 του Ν. 4412/2016 καθιστά υποχρεωτική τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων για τη διενέργεια των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων, τόσο για τις αναθέτουσες αρχές όσο και για τους οικονομικούς φορείς.
Συγκεκριμένα στο α. 36 του Ν. 4412/2016 ορίζονται τα εξής:
“1. Οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να χρησιμοποιούν το ΕΣΗΔΗΣ σε όλα τα στάδια της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων του παρόντος νόμου, με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ, εξαιρουμένων των διαδικασιών ανάθεσης συμβάσεων που προβλέπονται στο άρθρο 118, περί απευθείας ανάθεσης, και στο άρθρο 128, περί ανάθεσης εξειδικευμένων υπηρεσιών (σύμβουλοι, εμπειρογνώμονες) για τη μελέτη και εκτέλεση συμβάσεων δημοσίων έργων και συμβάσεων παραχώρησης έργων.
Η παράγραφος 1 τέθηκε όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο 1 του άρθρου 11 του ν. 5218/2025 (ΦΕΚ Α’ 125/14-07-2025) και ισχύει από 01/10/2025, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 80 του ιδίου νόμου.
2. Το ΕΣΗΔΗΣ συμμορφώνεται με: α) τις απαιτήσεις του Παραρτήματος IV του Προσαρτήματος Α΄ και β) τους κανόνες του παρόντος άρθρου και των άρθρων 22, περί κανόνων που εφαρμόζονται στις επικοινωνίες, και 37, περί πολιτικής ασφάλειας του ΕΣΗΔΗΣ. Πέραν των ανωτέρω το ΕΣΗΔΗΣ τηρεί όσα ορίζονται:
α)στον ν. 4727/2020 (Α΄184),
β) στο Πλαίσιο Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΠΗΔ), το οποίο κυρώθηκε με την υπό στοιχεία ΥΑΠ/Φ.40.4/1/989/2012 απόφαση του Υφυπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης(Β΄1301)και
γ) στο π.δ. 25/2014 (Α΄ 44), περί ηλεκτρονικού αρχείου και ψηφιοποίησης εγγράφων.
3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδομών και Μεταφορών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Οικονομικών ρυθμίζονται τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν στην ανάθεση και εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών σχετικά με:
α) τον προσδιορισμό του περιεχομένου, των κανόνων και λεπτομερειών χρήσης των επιμέρους εργαλείων του ΕΣΗΔΗΣ, όπως της διαδικτυακής διαχείρισης αιτημάτων και πληροφοριών, της χρήσης προτύπων και υποδειγμάτων, της ηλεκτρονικής κοινοποίησης, της διαδικασίας ηλεκτρονικής σύναψης των δημόσιων συμβάσεων που συνάπτονται, των ηλεκτρονικών καταλόγων, των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, των δυναμικών συστημάτων αγορών, των ηλεκτρονικών παραγγελιών, της ηλεκτρονικής τιμολόγησης, των ηλεκτρονικών πληρωμών,
β) τους όρους και τις προϋποθέσεις για την υποβολή, τη γνωστοποίηση, τη διακίνηση εγγράφων μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, τον τύπο και το περιεχόμενό τους, τον προσδιορισμό του χρόνου αποστολής ή παραλαβής και τον υπολογισμό των προθεσμιών, τα τεκμήρια γνωστοποίησης και απόκτησης πρόσβασης από τον ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα, καθώς και τον τρόπο και την απόδειξη πρόσβασης σε έγγραφα μέσω του ΕΣΗΔΗΣ και χορήγησης αντιγράφων,
γ) τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων εκπαίδευσης των χρηστών, μέσω σχετικών προγραμμάτων και σεμιναρίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ή με τη σύνταξη κωδίκων πρακτικής,
δ) τη διαβάθμιση των χρηστών, τον τρόπο πρόσβασης και μελέτης των εγγράφων των διαγωνισμών και τη δημιουργία και χορήγηση αντιγράφων με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), τα αντίστοιχα αναγνωριστικά και διαπιστευτήρια και τα ειδικότερα θέματα και μεθόδους εγγραφής, αυθεντικοποίησης, την πολιτική ασφάλειας του δικτυακού τόπου και την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομένων των χρηστών του ΕΣΗΔΗΣ και
ε) τους όρους και τις προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν, σε τεχνικό επίπεδο, την αδιάλειπτη και ορθή λειτουργία του ΕΣΗΔΗΣ στη Γενική Γραμματεία Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
4. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, ρυθμίζονται τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν στη διαλειτουργική σύνδεση του ΟΠΣ ΕΣΗΔΗΣ και των υποσυστημάτων του, με την Εθνική Βάση Δεδομένων Δημοσίων Συμβάσεων της ΕΑΑΔΗΣΥ και τα πληροφοριακά συστήματα των αναθετουσών αρχών, και των πάσης φύσεως φορέων του δημόσιου τομέα, όπως:
το Γενικό Εμπορικό Μητρώο, το Μητρώο Δεσμεύσεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, τα σχετικά Μητρώα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, όπως το Μητρώο Εμπειρίας Κατασκευαστών (ΜΕΚ) και το Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων (ΜΕΕΠ), το Πρόγραμμα ΔΙΑΥΓΕΙΑ του ν. 4727/2020 (Α΄ 184), το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα παρακολούθησης συγχρηματοδοτούμενων έργων, και με κάθε άλλο πληροφοριακό σύστημα που κρίνεται απαραίτητο για την παρακολούθηση των δημοσίων συμβάσεων για ελεγκτικούς, δημοσιονομικούς, στατιστικούς και λοιπούς σκοπούς των φορολογικών, ασφαλιστικών, δικαστικών και εισαγγελικών αρχών, καθώς και με τα πληροφοριακά συστήματα της Ένωσης και άλλων κρατών μελών.
5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ρυθμίζονται, για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών, τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν:
α) στη λειτουργία της ηλεκτρονικής πύλης ΕΣΗΔΗΣ, τη δομή και το περιεχόμενό της, σύμφωνα με τον ν. 4727/2020 (Α΄ 184) και το Πλαίσιο Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΠΗΔ), τη διαβάθμιση των χρηστών, τον τρόπο πρόσβασης και μελέτης των εγγράφων των διαγωνισμών και τη δημιουργία και χορήγηση αντιγράφων με χρήση ΤΠΕ, τα αντίστοιχα αναγνωριστικά και διαπιστευτήρια και τα ειδικότερα θέματα και μεθόδους εγγραφής και αυθεντικοποίησης, την πολιτική ασφάλειας του δικτυακού τόπου και την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομένων των χρηστών του ΕΣΗΔΗΣ,
β) στον προσδιορισμό του περιεχομένου, των κανόνων και λεπτομερειών χρήσης των επιμέρους εργαλείων του ΕΣΗΔΗΣ, όπως της διαδικτυακής διαχείρισης αιτημάτων και πληροφοριών, της χρήσης προτύπων και υποδειγμάτων, της ηλεκτρονικής κοινοποίησης, της διαδικασίας ηλεκτρονικής σύναψης των δημόσιων συμβάσεων, των ηλεκτρονικών καταλόγων, των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, των δυναμικών συστημάτων αγορών, των ηλεκτρονικών παραγγελιών, της ηλεκτρονικής τιμολόγησης, των ηλεκτρονικών πληρωμών,
γ) στους όρους και τις προϋποθέσεις για την υποβολή, τη γνωστοποίηση, τη διακίνηση εγγράφων μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, τον τύπο και το περιεχόμενό τους, τον προσδιορισμό του χρόνου αποστολής ή παραλαβής και τον υπολογισμό των προθεσμιών, τεκμήρια γνωστοποίησης και απόκτησης πρόσβασης από τον ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα, καθώς και τον τρόπο και την απόδειξη πρόσβασης σε έγγραφα μέσω του ΕΣΗΔΗΣ και χορήγησης αντιγράφων,
δ) στον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων εκπαίδευσης των χρηστών, μέσω σχετικών προγραμμάτων και σεμιναρίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ή με τη σύνταξη κωδίκων πρακτικής και
ε) στους όρους και τις προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν, σε τεχνικό επίπεδο, την αδιάλειπτη και ορθή λειτουργία του ΕΣΗΔΗΣ στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
6. Στις συμβάσεις της παρ. 1 επιβάλλεται κράτηση ύψους 0,02% υπέρ της ανάπτυξης και συντήρησης του ΟΠΣ ΕΣΗΔΗΣ, η οποία υπολογίζεται επί της αξίας της αρχικής, καθώς και κάθε συμπληρωματικής σύμβασης.
Το ποσό αυτό παρακρατείται σε κάθε πληρωμή από την αναθέτουσα αρχή στο όνομα και για λογαριασμό: α) του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών και β) του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών.
Με κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδομών και Μεταφορών και Οικονομικών ή Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Οικονομικών, κατά περίπτωση, ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τον χρόνο, τον τρόπο και τη διαδικασία κράτησης των ως άνω χρηματικών ποσών, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα για την εφαρμογή της παρούσας.
7. Στο ΕΣΗΔΗΣ τηρείται Εθνικό Μητρώο Οικονομικών Φορέων Προμήθειας Αγαθών και Παροχής Υπηρεσιών”.
Κεντρικό εργαλείο για την υλοποίηση των ηλεκτρονικών δημοσίων συμβάσεων είναι το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ), μέσω του οποίου πραγματοποιείται:
-Η δημοσίευση προκηρύξεων και διακηρύξεων
-Η ηλεκτρονική υποβολή προσφορών
-Η επικοινωνία μεταξύ αναθετουσών αρχών και αναδόχων
-Η ανάρτηση των αποτελεσμάτων
-Η παρακολούθηση εκτέλεσης συμβάσεων (σταδιακά)
Το ΕΣΗΔΗΣ συνδέεται και με άλλα κρίσιμα πληροφοριακά συστήματα, όπως το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) και η Διαύγεια, ενισχύοντας την ενιαία και διαφανή παρακολούθηση των δαπανών.
Οι βασικοί στόχοι της μετάβασης στις ηλεκτρονικές διαδικασίες είναι:
-Διαφάνεια και καταπολέμηση της διαφθοράς
-Μείωση διοικητικού κόστους και γραφειοκρατίας
-Εξοικονόμηση πόρων για τη δημόσια διοίκηση
-Ενίσχυση ανταγωνισμού και προσβασιμότητας για ΜΜΕ
-Ταχύτερη διεκπεραίωση διαδικασιών
Παρά τα οφέλη, η εφαρμογή του συστήματος παρουσιάζει και προκλήσεις:
-Τεχνικές δυσλειτουργίες και καθυστερήσεις στο ΕΣΗΔΗΣ
-Έλλειψη επαρκούς κατάρτισης σε δημόσιους υπαλλήλους και αναδόχους
-Απουσία ολοκληρωμένης διαλειτουργικότητας με άλλα συστήματα (π.χ. ERP Δημοσίου)
-Δυσχέρειες συμμόρφωσης των μικρότερων φορέων
Η ψηφιακή μετάβαση των δημοσίων συμβάσεων αναμένεται να ενισχυθεί με:
-Την πλήρη ψηφιοποίηση του κύκλου ζωής των συμβάσεων (e-contract management)
-Την ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης για τον εντοπισμό κινδύνων
-Τη διαφάνεια σε πραγματικό χρόνο προς τους πολίτες και τα ελεγκτικά όργανα
-Την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως μέσω του συστήματος e-Certis και των πανευρωπαϊκών εργαλείων eForms
Συνεπώς, οι ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις αποτελούν ένα από τα βασικά βήματα προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό της δημόσιας διοίκησης. Η επιτυχής υλοποίησή τους απαιτεί τόσο τεχνολογική υποδομή όσο και επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, με στόχο ένα πιο δίκαιο, ανοικτό και αποτελεσματικό σύστημα ανάθεσης δημοσίων έργων και προμηθειών.
Η προδικαστική προσφυγή και το μετέπειτα στάδιο της δικαστικής προσφυγής στις Ηλεκτρονικές Δημόσιες Συμβάσεις:
Οι ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις, αν και προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα στη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα, δεν εξαιρούνται από τη δυνατότητα αμφισβήτησης ή αθέμιτων πρακτικών.
Το θεσμικό πλαίσιο προσφυγών διασφαλίζει τη νομιμότητα, την ίση μεταχείριση και την προστασία των οικονομικών φορέων, ενσωματώνοντας ειδικά εργαλεία προσαρμοσμένα στις ηλεκτρονικές διαδικασίες.
Οι προσφυγές σε σχέση με τις δημόσιες συμβάσεις, περιλαμβανομένων των ηλεκτρονικών διαδικασιών μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, ρυθμίζονται κυρίως από δύο βασικά νομοθετήματα:
Α) Ν. 4412/2016 (άρθρα 345-374): Καθορίζει τις διαδικασίες προδικαστικών προσφυγών και ένδικης προστασίας για πράξεις ή παραλείψεις που σχετίζονται με τις δημόσιες συμβάσεις.
Β) Ν. 3886/2010, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 4055/2012 και τον Ν. 4412/2016: Ειδικότερο πλαίσιο για τη δικαστική προστασία σε θέματα δημοσίων συμβάσεων.
Πρώτο και απαραίτητο βήμα για την προστασία των δικαιωμάτων των οικονομικών φορέων είναι η προδικαστική προσφυγή που υποβάλλεται ενώπιον της Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ).
Η υποβολή της γίνεται ηλεκτρονικά μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, σύμφωνα με το άρθρο 360 του Ν. 4412/2016. Η ηλεκτρονική αυτή διαδικασία διασφαλίζει την ταχύτερη και ασφαλέστερη διαχείριση της προσφυγής, περιορίζοντας την ανάγκη για φυσική παρουσία ή έγχαρτη υποβολή.
Η ΑΕΠΠ εκδίδει αιτιολογημένες αποφάσεις που είναι δεσμευτικές για τις αναθέτουσες αρχές, ενισχύοντας το αίσθημα δικαίου και την ασφάλεια δικαίου των συμμετεχόντων.
Σε περίπτωση που η απόφαση της ΑΕΠΠ δεν ικανοποιεί τον προσφεύγοντα ή όταν υπάρχουν ζητήματα που σχετίζονται με την εκτέλεση της απόφασης, ο οικονομικός φορέας μπορεί να προσφύγει στο Διοικητικό Εφετείο. Οι προσφυγές ενώπιον του δικαστηρίου ασκούνται επίσης με ηλεκτρονική υποστήριξη, ενώ υπάρχει η δυνατότητα αναστολής εκτέλεσης, όπως προβλέπεται στα άρθρα 13-15 του Ν. 3886/2010.
Η ηλεκτρονική διαχείριση των προσφυγών στο ΕΣΗΔΗΣ διασφαλίζει:
-Διαφάνεια στη διαδικασία
-Πλήρη τεκμηρίωση και ηλεκτρονικό ίχνος
-Μείωση καθυστερήσεων λόγω φυσικής διακίνησης εγγράφων
-Διευκόλυνση παρακολούθησης από τα εμπλεκόμενα μέρη
Το θεσμικό πλαίσιο προσφυγών για τις ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις, με την ΑΕΠΠ και τη χρήση του ΕΣΗΔΗΣ, αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα για την κατοχύρωση της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης στους διαγωνισμούς. Η συνεχής εξέλιξη και ψηφιοποίηση αυτών των διαδικασιών ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ενός σύγχρονου, αδιάβλητου και αξιόπιστου συστήματος δημοσίων συμβάσεων.
Απευθυνθείτε στο εξειδικευμένο δικηγορικό μας γραφείο για κάθε νομικής φύσεως υπόθεση και ερώτημά σας σχετικά με δημόσιες συμβάσεις, τον χειρισμό της οποίας μπορούμε να αναλάβουμε με υπευθυνότητα και αξιοπιστία.
Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.
