Αναγνώριση εκούσια ή δικαστική (α. 1476 επ. Α.Κ.) και Προσβολή (α. 1465 επ. Α.Κ.) Πατρότητας:

1. Εισαγωγή:

Η νομική ρύθμιση της πατρότητας — δηλαδή το δικαίωμα ενός προσώπου να θεωρείται πατέρας και, αντιθέτως, το δικαίωμα αμφισβήτησης της πατρότητας — αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία του οικογενειακού δικαίου, δεδομένου ότι εμπλέκονται έννομα αγαθά όπως η ταυτότητα, η συναισθηματική σχέση, διατροφικές υποχρεώσεις, κληρονομικά δικαιώματα κ.ά. Το ελληνικό δίκαιο συνδυάζει νομοθετικές ρυθμίσεις με την κρίσιμη παρέμβαση της νομολογίας, ιδίως του Αρείου Πάγου.

2. Νομικό πλαίσιο:

Η ρύθμιση του ζητήματος της πατρότητας περιλαμβάνεται κυρίως στον Αστικό Κώδικα, στα άρθρα 1465–1484, όπου καθορίζονται τα τεκμήρια πατρότητας, οι διαδικασίες αναγνώρισης και οι προθεσμίες. Επιπλέον, ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας (άρθρο 607) προβλέπει τη δυνατότητα γενετικών εξετάσεων και εισάγει τεκμήριο υπέρ της αλήθειας των ισχυρισμών του αντιδίκου για τον διάδικο που χωρίς ειδικούς λόγους υγείας αρνείται να υποβληθεί στις πρόσφορες ιατρικές εξετάσεις.

3. Αναγνώριση Πατρότητας:

3.1 Εκούσια αναγνώριση:

Η εκούσια αναγνώριση ενεργείται με δήλωση, συνήθως με συμβολαιογραφική πράξη ή με διαθήκη (α. 1476 Α.Κ.). Ωστόσο, η δυνατότητα προσβολής της εκούσιας αναγνώρισης περιορίζεται από το άρθρο 1478 ΑΚ.

Κατ’ άρθρο 1476 Α.Κ.: Η αναγνώριση από τον πατέρα ή τους γονείς του γίνεται με δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου ή με διαθήκη. Η συναίνεση της μητέρας, σύμφωνα με το προηγούμενο άρθρο, παρέχεται με δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου. Οι δηλώσεις της αναγνώρισης και της συναίνεσης γίνονται αυτοπροσώπως και χωρίς αίρεση ή προθεσμία. Ανάκληση των δηλώσεων είναι ανίσχυρη.

Το τέκνο και, σε περίπτωση θανάτου του, οι κατιόντες του δικαιούνται να προσβάλουν την εκούσια αναγνώριση για το λόγο ότι αυτός που δηλώθηκε ως πατέρας δεν είναι πραγματικά πατέρας.

Το δικαίωμα αυτό ανήκει επίσης, στην περίπτωση όπου η μητέρα κατά την αναγνώριση είχε πεθάνει ή δεν είχε δικαιοπρακτική ικανότητα, στον καθένα από τους γονείς της και, στην περίπτωση της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 1475, στον παππού ή τη γιαγιά που δεν είχε προβεί στην αναγνώριση (α. 1477 Α.Κ.).

Άρθρο 1478 – Αστικός Κώδικας | Νομοθεσία

3.2 Δικαστική αναγνώριση:

Αν δεν γίνει εκούσια δήλωση, επιτρέπεται άσκηση αγωγής αναγνώρισης πατρότητας από τη μητέρα, το τέκνο ή τον πατέρα, κατά τις διατάξεις των άρθρων 1479 επ. Είναι κρίσιμο ότι η αγωγή προσβολής πρέπει να προηγείται της αναγνώρισης, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για αναγνώριση από άλλον πατέρα.

Κατά το άρθρο 1479 Α.Κ.:

Η μητέρα έχει δικαίωμα να ζητήσει με αγωγή την αναγνώριση της πατρότητας του τέκνου της που γεννήθηκε χωρίς γάμο της με τον πατέρα του. Το ίδιο δικαίωμα έχει και το τέκνο. Όταν η μητέρα αρνείται την προβλεπόμενη από την πρώτη παράγραφο του άρθρου 1475 συναίνεσή της, δικαίωμα δικαστικής αναγνώρισης έχουν επίσης ο πατέρας και, στην περίπτωση της τρίτης παραγράφου του άρθρου 1475, ο παππούς ή η γιαγιά της πατρικής γραμμής.

Αν διενεργηθεί τεχνητή γονιμοποίηση με γεννητικό υλικό τρίτου δότη, η δικαστική αναγνώριση της πατρότητας αποκλείεται, έστω και αν η ταυτότητά του είναι ή γίνει εκ των υστέρων γνωστή.

Η αγωγή της μητέρας ασκείται κατά του πατέρα ή των κληρονόμων του. Η αγωγή του τέκνου ασκείται κατά του γονέα που δεν έχει προβεί στην αναγκαία για την εκούσια αναγνώριση δήλωση ή κατά των κληρονόμων του. Η αγωγή του πατέρα ή των γονέων του ασκείται κατά της μητέρας ή των κληρονόμων της (α. 1480 Α.Κ.).

Τεκμήριο:

Η πατρότητα τεκμαίρεται, αν αποδειχθεί ότι αυτός, για τον όποιο προβάλλεται ισχυρισμός ότι είναι πατέρας, είχε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης. Το τεκμήριο δεν ισχύει, αν η αγωγή ασκείται από το τέκνο μετά την ενηλικίωσή του και ο πατέρας πέθανε πριν από το τέλος της αποδεικτικής διαδικασίας στον πρώτο βαθμό (α. 1481 Α.Κ.).

Το τεκμήριο  ανατρέπεται, αν προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες για την πατρότητα (α. 1482 Α.Κ.).

Προθεσμίες:

Κατ’ άρθρο 1483 Α.Κ.:

 “Το δικαίωμα της μητέρας να ζητήσει την αναγνώριση της πατρότητας του τέκνου της αποσβήνεται, όταν περάσουν πέντε χρόνια από τον τοκετό. Το δικαίωμα του τέκνου αποσβήνεται, ένα έτος μετά την ενηλικίωσή του, και το δικαίωμα του πατέρα ή των γονέων του δύο έτη αφότου αρνήθηκε τη συναίνεσή της η μητέρα.

Αν η μητέρα ήταν έγγαμη κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης του τέκνου, η προθεσμία του πρώτου εδαφίου της προηγούμενης παραγράφου αρχίζει αφότου γίνει αμετάκλητη η απόφαση που δέχεται την προσβολή της πατρότητας.

Στην περίπτωση του άρθρου 1473 το δικαίωμα δεν υπόκειται σε αποσβεστική προθεσμία.”

4. Προσβολή Πατρότητας:

Σε περιπτώσεις τέκνου γεννημένου κατά τη διάρκεια γάμου, ισχύει το τεκμήριο ότι το τέκνο είναι του συζύγου (άρθρο 1465 ΑΚ). Η προσβολή μπορεί να ασκηθεί από τον σύζυγο της μητέρας, τη μητέρα, ή και από άλλα πρόσωπα υπό όρους.

Άρθρο 1465 – Αστικός Κώδικας – Τεκμήριο καταγωγής από …

5. Προθεσμίες:

Οι προθεσμίες που ορίζονται στο άρθρο 1470 ΑΚ (π.χ. 1 έτος για τον σύζυγο της μητέρας από όταν πληροφορήθηκε τον τοκετό, 1 έτος για γονείς συζύγου μητέρας από όταν πληροφορήθηκαν τον θάνατο και τη γέννηση του τέκνου, 1 έτος για τη μητέρα από τον τοκετό ή 6 μήνες από λύση ή ακύρωση γάμου, 1 έτος μετά την ενηλικίωση για το τέκνο, 2 έτη από τον τοκετό για τον πατέρα) εφαρμόζονται αυστηρά και τυχόν παρέλκυση οδηγεί σε απαράδεκτο ή απόρριψη.

Άρθρο 1470 – Αστικός Κώδικας | Νομοθεσία

Αναφορικά με το δικαίωμα του συζύγου της μητέρας:

Από τις διατάξεις των άρθρων 1465, 1467, 1468, 1469 στ. 1 και 1470 στ. 1 του ΑΚ, όπως έχουν αντικατασταθεί με το ν. 1329/1983 και έχουν εφαρμογή και σε τέκνα που γεννήθηκαν πριν από την ισχύ αυτού κατ` άρθρο 68 παρ. 1 ιδίου νόμου,

προκύπτει ότι την ιδιότητα του τέκνου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του κι εντεύθεν έχει πατέρα το σύζυγο της μητέρας έχει αυτοτελές δικαίωμα να προσβάλει ο τελευταίος και να επιδιώξει την αναγνώριση ότι δεν είναι πατέρας του (τέκνου) αλλά το δικαίωμα του αυτό υπόκειται σε αποσβεστική προθεσμία ενός έτους αφότου πληροφορήθηκε τον τοκετό και τα περιστατικά από τα οποία προκύπτει ότι η σύλληψη του τέκνου δεν έγινε από αυτόν, και σε κάθε περίπτωση, όταν περάσουν πέντε έτη από τον τοκετό, με την έννοια, προφανώς της γνώσης του γεγονότος του τοκετού από τον πατέρα μετά την πάροδο της οποίας άπρακτης, επέρχεται απόσβεση του δικαιώματος.

Στην περίπτωση αυτή είναι χωρίς έννομη επιρροή το πότε ο ενάγων έλαβε γνώση και των περιστατικών, από τα οποία προκύπτει ότι η σύλληψη του τέκνου δεν έγινε από αυτόν. Τούτο είναι σύμφωνο και με τον σκοπό για τον οποίο θεσπίσθηκε η αποσβεστική αυτή προθεσμία, που είναι ο καθορισμός χρονικού ορίου μέχρι του οποίου μπορεί να αμφισβητηθεί η πατρότητα ώστε να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ανατροπής της βιολογικής καταγωγής του τέκνου μετά την πάροδο μεγάλου χρόνου, που καθορίσθηκε με την εν λόγω διάταξη στο ικανό χρονικό διάστημα της πενταετίας (ΑΠ 159/2011).

Εξάλλου, κατά τη μεταβατική διάταξη του άρθ. 67 του ν.1329/1983 , που ισχύει από 18-2-1983, η ιδιότητα του τέκνου που γεννήθηκε πριν από την ισχύ αυτού του νόμου ως τέκνου γεννημένου σε γάμο, κρίνεται σύμφωνα με το δίκαιο που ίσχυε κατά το χρόνο της γέννησής του. Η προσβολή όμως της πατρότητας κρίνεται σύμφωνα με το νέο δίκαιο.

Ο σύζυγος της μητέρας μπορεί να προσβάλλει την πατρότητά του, όταν το τέκνο γεννήθηκε πριν την έναρξη ισχύος αυτού του νόμου, μόνο εάν δεν είχε χάσει το κατά το προηγούμενο δίκαιο δικαίωμα της αποκήρυξης του τέκνου ή της αμφισβήτησης της πατρότητας, η άσκηση του οποίου, κατά τη διάταξη του άρθρου 1474 ΑΚ , όπως ίσχυε πριν τον ν.1329/1983 αποκλειόταν μετά την παρέλευση έτους από τότε που ο σύζυγος έλαβε γνώση του τοκετού.

Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι ο σύζυγος της μητέρας μπορεί να εγείρει την αγωγή για αποκήρυξη του τέκνου, που γεννήθηκε πριν την 18-2-1983, μόνο αν δεν είχε παρέλθει ένα έτος αφότου πληροφορήθηκε τον τοκετό, προκειμένου, όπως αναφέρεται και στην εισηγητική έκθεση του ανωτέρω νόμου, να μην είναι δυνατή η αναβίωση ενός τέτοιου δικαιώματος και η ανατροπή μιας κατάστασης που είχε παγιωθεί υπό το προηγούμενο καθεστώς (ΑΠ 1280/2018, ΑΠ 1020/1986, ΑΠ 683/2025).

Αναφορικά με το δικαίωμα του βιολογικού πατέρα- άντρα που είχε σαρκική συνάφεια με την μητέρα:

Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1467, 1469 περ. 5, 1470 περ. 5, 1479 και 1483 παρ. 1 εδ. β` του ΑΚ προκύπτει ότι δικαίωμα άσκησης αγωγής προσβολής της πατρότητας τέκνου που έχει γεννηθεί διαρκούντος του γάμου των γονέων του και αγωγής για την αναγνώριση της πατρότητας έχει, εκτός των άλλων προσώπων και ο άνδρας με τον οποίο η μητέρα, βρισκόμενη σε διάσταση με το σύζυγό της, είχε μόνιμη σχέση με σαρκική συνάφεια κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης.

Στην τελευταία περίπτωση το δικαίωμα του άνδρα που είχε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα, για την προσβολή της πατρότητας του τέκνου, υποκύπτει σε απόσβεση δύο [2] έτη από τον τοκετό.

Με την αποσβεστική προθεσμία ο νομοθέτης επιδιώκει, γενικά, την άρση μιας εκκρεμότητας στις βιοτικές σχέσεις των ανθρώπων και προσπαθεί να περιορίσει τη συμπεριφορά του δικαιούχου, ώστε αυτή να μη συντελεί στην επίταση της προϋπάρχουσας εκκρεμότητας.

Γι` αυτό προβλέπεται από το νόμο ορισμένη προθεσμία, μετά την άπρακτη παρέλευση της οποίας αίρεται η εκκρεμότητα με την απόσβεση του δικαιώματος και την οριστική σταθεροποίηση της υπάρχουσας έννομης κατάστασης.

Αναφορικά με το δικαίωμα του τέκνου:

Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1467, 1469 περ.3, 1470 περ.3, 1479 και 1483 παρ. 1 εδ. β ’ ΑΚ προκύπτει ότι δικαίωμα άσκησης αγωγής προσβολής της πατρότητας τέκνου που έχει γεννηθεί διαρκούντος του γάμου των γονέων του και αγωγής για την αναγνώριση της πατρότητας έχει, εκτός των άλλων προσώπων και αυτό το ίδιο το παιδί, είτε μέσω της μητέρας του ή του πατέρα του, εφόσον είναι ανήλικο, είτε αυτοπροσώπως, μετά την ενηλικίωση του. Στην τελευταία περίπτωση το δικαίωμα του παιδιού για την δικαστική αναζήτηση της πατρότητας του υποκύπτει σε απόσβεση ένα (1) έτος από την ενηλικίωση του.

Αναφορικά με το δικαίωμα της μητέρας του τέκνου:

Το άρθρο 1467 ΑΚ ορίζει ότι η ιδιότητα του τέκνου ως προς το οποίο συντρέχει ένα από τα τεκμήρια των άρθρων 1485 και 1466 ΑΚ ως τέκνου γεννημένου σε γάμο, μπορεί να προσβληθεί δικαστικώς, αν αποδειχθεί ότι η μητέρα δεν συνέλαβε πράγματι από τον σύζυγο της ή ότι κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης, δηλαδή αυτό που περιλαμβάνεται ανάμεσα στην τριακοστή και κατά την εκατοστή ογδοηκοστή ημέρα πριν από τον τοκετό (άρθρο 1468 ΑΚ) ήταν φανερά αδύνατο να συλλάβει από αυτόν, ιδίως εξαιτίας ανικανότητας ή αποδημίας του ή επειδή δεν είχαν σχέσεις.

Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι το τεκμήριο της καταγωγής του τέκνου από το γάμο, το οποίο είναι μαχητό, μπορεί να ανατραπεί μόνο με αγωγή προσβολής της πατρότητας.

Η μητέρα του τέκνου έχει τη δυνατότητα (άρθρο 1469 εδαφ. 4 ΑΚ) να ασκήσει την αγωγή η οποία απευθύνεται σύμφωνα με το άρθρο 609 § 1 περ. γ` ΚΠολΔ, κατά του τέκνου ή του ειδικού επιτρόπου του και κατά του συζύγου της.

Το δικόγραφο της αγωγής πρέπει να περιλαμβάνει τα πραγματικά περιστατικά που προσδιορίζουν είτε ότι η μητέρα δεν συνέλαβε το τέκνο από το σύζυγο της, ήτοι τον τεκμαιρόμενο πατέρα, είτε ότι αυτή (μητέρα) κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης ήταν φανερά αδύνατο να συλλάβει το τέκνο από εκείνον.

Η προσβολή της πατρότητας από τη μητέρα αποκλείεται κατ` άρθρο 1470 § 4 ΑΚ όταν περάσει ένα έτος από τον τοκετό ή εφόσον υπάρχει σοβαρός λόγος για τη μη προσβολή κατά τη διάρκεια του γάμου, έξι μήνες αφότου λύθηκε ή ακυρώθηκε ο γάμος με τον σύζυγο της.

Κατά την αληθή έννοια της διατάξεως αυτής, για την έγγαμη μητέρα η προθεσμία άσκησης της αγωγής προσβολής της πατρότητας του τέκνου της κατά του συζύγου της αρχίζει την ημέρα του τοκετού και δεν λήγει πριν παρέλθουν έξι μήνες από τη λύση ή την ακύρωση του γάμου, εφόσον συνέτρεχε σοβαρός λόγος για τη μη άσκηση του δικαιώματος αυτού κατά τη διάρκεια του γάμου (ΜΕφΠειρ 262/2018 Ιστ. ΕφΠειρ).

6. Συμπεράσματα & προτάσεις:

Η πρακτική εφαρμογή των ρυθμίσεων απαιτεί μεγάλη ακρίβεια στη διατύπωση δικογράφων, έγκαιρη άσκηση δικαιωμάτων και πλήρη αξιοποίηση γενετικών εξετάσεων και πραγματογνωμοσυνών. Για κάθε υπόθεση απαιτείται εξατομικευμένη μελέτη του ιστορικού, των αποδεικτικών στοιχείων και της δυνατότητας προσφυγής στη νομολογία.

Για υποθέσεις αναγνώρισης ή προσβολής πατρότητας μπορείτε να απευθυνθείτε στο εξειδικευμένο στο Οικογενειακό Δίκαιο δικηγορικό μας γραφείο που διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε ανάλογες περιπτώσεις, για να λάβετε έγκυρη και αξιόπιστη ενημέρωση γύρω από το ζήτημα της αναγνώρισης ή προσβολής πατρότητας τέκνου καθώς και για να αναλάβουμε την δικαστική εκπροσώπησή σας στην αντίστοιχη υπόθεση που σας αφορά.

Δείτε και δεκτή δικαστική απόφαση για προσβολή πατρότητας του γραφείου μας εδώ:

https://tpvlaw.gr/wp-content/uploads/2025/10/απόφαση-προσβολήςπατρότητας-τέκνου.pdf

Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.