Ι. Εργατικό Ατύχημα και ανθρωποκτονία από αμέλεια:
Τι είναι εργατικό ατύχημα; Ορισμός.
Εργατικό ατύχημα είναι εκείνο που συμβαίνει στον εργαζόμενο κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτή και το οποίο οφείλεται σε αιφνίδιο και βίαιο γεγονός, που συνεπάγεται ανικανότητα για εργασία ή ακόμα και θάνατο του εργαζομένου.
Βίαιο γεγονός, σημαίνει να υπάρχει έκτακτη και αιφνίδια επίδραση εξωτερικού παράγοντα, που δεν έχει σχέση με την οργανική κατάσταση του εργαζόμενου. Η επίδραση αυτή μπορεί να έχει σαν αιτία την επιβάρυνση των όρων εργασίας κάτω από απρόβλεπτες και έκτακτες συνθήκες.
Συνεπώς προϋπάρχουσα ασθένεια, η οποία εκδηλώνεται ή επιδεινώνεται κατά την εκτέλεση της εργασίας κάτω από κανονικές συνθήκες δεν αποτελεί εργατικό ατύχημα. Αν όμως η ασθένεια προήλθε κατά την εκτέλεση της εργασίας κάτω από εξαιρετικές και ασυνήθιστες συνθήκες χαρακτηρίζεται ως εργατικό ατύχημα.
Σύμφωνα με το άρθρο 60 του Ν. 551/1915 (ΦΕΚ 11Α_1915), εργατικό ατύχημα είναι: «Κάθε βίαιο συμβάν που προκαλεί βλάβη στην υγεία ή το θάνατο του εργαζομένου, κατά την εκτέλεση ή με αφορμή την εργασία».
Τα εργατικά ατυχήματα είναι εκείνα που συμβαίνουν: α) κατά την εκτέλεση της εργασίας (π.χ. τραυματισμός του εργαζόμενου από μηχάνημα, πτώση κατά την εκτέλεση της εργασίας), β) με αφορμή την εργασία, ήτοι εκτός του τόπου και χρόνου της εργασίας, αλλά έχουν έστω έμμεση σχέση με την εργασία (π.χ. κατά την μετάβαση στην εργασία), γ) από επαγγελματική ασθένεια, δηλαδή από ασθένεια οφειλόμενη στις συνθήκες εργασίας ή που επιδεινώνεται εξαιτίας των συνθηκών αυτών.
Δικαιώματα εργαζομένου:
Σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος ο εργαζόμενος δικαιούται:
α) Ιατροφαρμακευτική και Νοσοκομειακή περίθαλψη:
Εάν ο εργαζόμενος είναι ασφαλισμένος στον ΕΦΚΑ, ο εργοδότης απαλλάσσεται από τα έξοδα ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης και ο εργαζόμενος καλύπτεται από το ΙΚΑ για τις παροχές αυτές. Στην αντίθετη περίπτωση (ανασφάλιστου εργαζόμενου) ο εργοδότης οφείλει να πληρώσει τα έξοδα αυτά.
β) Εφάπαξ αποζημίωση:
Οι μη ασφαλισμένοι στον ΕΦΚΑ δικαιούνται, σύμφωνα με τον Ν. 551/1915, εφάπαξ αποζημίωση από τον εργοδότη, η οποία κυμαίνεται, ανάλογα με τον βαθμό ανικανότητας για εργασία (πλήρης διαρκής ανικανότητα, μερική διαρκής, πλήρης πρόσκαιρη, μερική πρόσκαιρη, θάνατος). Οι παραπάνω αξιώσεις παραγράφονται μετά από παρέλευση 3 ετών από το ατύχημα.
γ) Αποδοχές – Επίδομα ασθενείας:
Ο εργαζόμενος δικαιούται κατά το διάστημα της ανικανότητας επίδομα ασθενείας από τον ΕΦΚΑ και το υπόλοιπο του μισθού του από τον εργοδότη για διάστημα 15 ημερών, εάν έχει υπηρεσία μικρότερη του έτους ή 1 μηνός για υπηρεσία πάνω από έτος.
δ) Συνταξιοδότηση αιτία αναπηρίας από τον ΕΦΚΑ:
Αν το εργατικό ατύχημα προκάλεσε αναπηρία του παθόντος ο εργαζόμενος δύναται να αιτηθεί την χορήγηση σε αυτόν σύνταξης αιτία αναπηρίας του, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε χρονική προϋπόθεση, έστω κι αν έχει μία μόνο ημέρα ασφάλισης στον ΕΦΚΑ. Σε περίπτωση εξωεργατικού ατυχήματος, χορηγείται αναπηρική σύνταξη στον παθόντα, εάν έχει πραγματοποιήσει τις μισές μόνο ημέρες από εκείνες που απαιτούνται κάθε φορά για τη χορήγηση σύνταξης αναπηρίας που οφείλεται σε άλλη ασθένεια.
ε) Αποζημίωση για ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη στους συγγενείς σε περίπτωση θανάτου (ΑΚ 932):
Όλοι οι εργαζόμενοι ανεξάρτητα από το αν είναι ή όχι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ, εφόσον υποστούν εργατικό ατύχημα που οφείλεται σε δόλο ή αμέλεια του εργοδότη δικαιούνται να αξιώσουν δικαστικώς χρηματική αποζημίωση για ηθική βλάβη. Σε περίπτωση θανάτου, η αποζημίωση επιδικάζεται στα μέλη της οικογένειας (ψυχική οδύνη). Το ύψος και το ποσό της αποζημίωσης αποτελεί κρίση του δικαστηρίου και εξαρτάται από τις συνθήκες του ατυχήματος, το είδος της βλάβης κ.λ.π. Οι αξιώσεις αυτές παραγράφονται 5 χρόνια μετά το ατύχημα.
Υποχρέωση Αναγγελίας του εργατικού ατυχήματος:
Κάθε ατύχημα που γίνεται κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτή και έχει σαν αποτέλεσμα τον τραυματισμό ή την αδυναμία για την συνέχιση της εργασίας ή το θάνατο του ασφαλισμένου, αναγγέλλεται υποχρεωτικά στον ΕΦΚΑ από τον εργοδότη ή τον αντιπρόσωπο του, από τον παθόντα ασφαλισμένο και σε περίπτωση αδυναμίας του ή θανάτου του, από τα πρόσωπα που αποκτούν δικαίωμα απ’ αυτό, από τον γιατρό που έδωσε τις πρώτες βοήθειες και κάθε υπάλληλο του ΕΦΚΑ, επίσης και από οποιοδήποτε τρίτο που έλαβε γνώση.
Η δήλωση μπορεί να είναι γραπτή ή προφορική και γίνεται στο πλησιέστερο υποκατάστημα του ΕΦΚΑ. Η προθεσμία αναγγελίας ατυχήματος στο ΙΚΑ είναι 5 μέρες από το ατύχημα. Ο γιατρός όμως και κάθε υπάλληλος του ΕΦΚΑ πρέπει να το αναγγείλουν το ατύχημα μέσα σε 24 ώρες από τότε που έλαβαν γνώση.
Επίσης, σύμφωνα με τον Ν.3850/2010 , άρθρο 43 ο εργοδότης οφείλει να αναγγέλλει στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας, στις αστυνομικές αρχές και τον αρμόδιο ασφαλιστικό οργανισμό στον οποίο υπάγεται ο εργαζόμενος, εντός 24 ωρών, όλα τα εργατικά ατυχήματα και εφόσον πρόκειται περί σοβαρού τραυματισμού ή θανάτου, να τηρεί αμετάβλητα όλα τα στοιχεία που δύνανται να χρησιμεύσουν για εξακρίβωση των αιτίων του ατυχήματος. Ο εργοδότης οφείλει επίσης να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων, όπου να περιγράφεται το ατύχημα και τα αίτια αυτού.
Σχετική νομοθεσία:
Περί ευθύνης προς αποζημίωσιν των εξ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων
Κωδικοποιήθηκε από:
- Β.Δ. της 24.7.1920, (ΦΕΚ 191/Α/25.8.1920) «Περί κωδικοποιήσεως των νόμων «περί ευθύνης προς αποζημίωσιν των εξ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων»»
Τροποποιήθηκε από :
- Ν. 6234/1934, (ΦΕΚ 265/Α/14.8.1934) «Περί τροποποιήσεως κλπ διατάξεων τινών του από 24 Ιουλίου 1920 Β.Δ. «περί κωδικοποιήσεως των νόμων περί ευθύνης προς αποζημίωση των εξ ατυχημάτων παθόντων εργατών ή υπαλλήλων»
- Ν. 5241/1931, (ΦΕΚ 267/Α/11.8.1931) «Περί αυθεντικής ερμηνείας του άρθρου 1 παρ. 2 του νόμου 4705 «περί τροποποιήσεως του Β.Δ. «περί κωδικοποιήσεως των νόμων περί ευθύνης προς αποζημίωση των εξ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων κλπ»
- Ν. 4705/1930, (ΦΕΚ 160/Α/14.5.1930) «Περί τροποποιήσεως του Β.Δ. «περί κωδικοποιήσεως των νόμων περί ευθύνης προς αποζημίωση των εξ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων, ως και του νόμου ΒΩΜΑ περί ταμείου μεταλλευτών και των τροποποιησάντων αυτόν μεταγενέστερων νόμων και διαταγμάτων»
- Ν.Δ. 20.1.1923, (ΦΕΚ 23/Α/24.1.1923) «Περί τροποποιήσεως του ν. 551 περί ευθύνης προς αποζημίωση των εξ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων»
- Β.Δ. της 24.7.1920, (ΦΕΚ 191/Α/25.8.1920) «Περί κωδικοποιήσεως των νόμων «περί ευθύνης προς αποζημίωσιν των εξ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων»»
- Ν. 2193/1920, (ΦΕΚ 129/Α/13.6.1920) «Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατάξεων εργατικών τινών νόμων»
- Ν. 2114/1920, (ΦΕΚ 67/Α/18.3.1920) «Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του νόμου ΒΩΜΑ «περί περιθάλψεως των εν τοις μεταλλείοις και μεταλουργείοις παθόντων και των οικογενειών αυτών, ως ετροποποιήθη υπό του νόμου ΓπΠΑ (υπ αριθ 3981) της 7 Ιανουαρίου 1912»
Εργατικό ατύχημα και Ποινικό Δίκαιο:
Τα εργατικά ατυχήματα αποτελούν μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις στο χώρο της εργασίας, θέτοντας ζητήματα όχι μόνο ασφάλειας, αλλά και ποινικής ευθύνης. Όταν το ατύχημα προκαλεί τον θάνατο του εργαζομένου, τότε η συγκεκριμένη περίπτωση έχει και ποινικές ευθύνες για τον εργοδότη, ο οποίος μπορεί να κατηγορηθεί για ανθρωποκτονία από αμέλεια (άρθρο 302 ΠΚ).
Η ευθύνη για τον εργοδότη, τόσο αστική όσο και ποινική, απαιτεί εξειδικευμένη εμπειρία από τον νομικό της πράξης, ιδίως σε περιβάλλοντα υψηλού επαγγελματικού κινδύνου (π.χ. εργοτάξια, βιομηχανία, μεταφορές), όπου η υποχρέωση του εργοδότη για μέτρα ασφαλείας είναι επιτακτική ανάγκη.
Στοιχεία του εργατικού ατυχήματος αποτελούν:
-η πραγματική εργασία ή η αιτιώδης σύνδεση με αυτήν.
-το βίαιο εξωτερικό συμβάν.
-η βλάβη στην υγεία ή ο θάνατος.
Επιπρόσθετα, η αναγνώριση του συμβάντος ως εργατικού ατυχήματος υπέχει σοβαρές αστικές ευθύνες του εργοδότη, πέραν των πιθανών ποινικών κυρώσεων.
Επιπλέον, η ανθρωποκτονία από αμέλεια ορίζεται στο άρθρο 302 Ποινικού Κώδικα: «Όποιος από αμέλειά του επιφέρει τον θάνατο άλλου, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών».
Για να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, απαιτούνται τα εξής:
-θάνατος εργαζομένου από ενέργεια ή παράλειψη του εργοδότη ή υπεύθυνου ασφαλείας (π.χ. μηχανικός, εργοδηγός).
-συνειδητή ή άνευ συνειδήσεως αμέλεια.
Στη νομολογία έχει κριθεί ότι ο εργοδότης ευθύνεται όταν:
-Δεν παρείχε τα κατάλληλα μέτρα προστασίας (π.χ. μετρα ατομικής προστασίας, περίφραξη, φωτισμός, σήμανση).
-Δεν επέβλεψε σωστά τον εργαζόμενο.
-Δεν τήρησε τους κανόνες ασφαλείας.
Παράλληλα με την ποινική ευθύνη, ο εργοδότης υπόκειται και σε αποζημίωση εξ αδικοπραξίας και επιπλέον αποζημίωση για ψυχική οδύνη της οικογένειας.
Επικουρικά μόνο προβλέπεται αποζημίωση λόγω εργατικού ατυχήματος – Ν. 551/1915.
Η απόδειξη ευθύνης του εργοδότη ή του υπεύθυνου ασφαλείας στηρίζεται σε:
-Αυτοψία (ΣΕΠΕ, Αστυνομία),
-Εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης,
-Μαρτυρίες εργαζομένων,
-Φωτογραφίες, βίντεο, έγγραφα (π.χ. ελλείψεις σε Μέτρα Ατομικής Προστασίας),
-Απουσία τεχνικών φακέλων, οδηγιών, επιμορφώσεων.
Σε κάθε περίπτωση, ο εργοδότης οφείλει να μεριμνά συνεχώς για την πλήρη συμμόρφωση της επιχείρησης του με τους κανόνες ασφάλειας, προστατεύοντας την ζωή του εργαζόμενου.
ΙΙ. Η ευθύνη του τεχνικού ασφαλείας σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος:
Η ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων στον χώρο εργασίας αποτελεί βασική υποχρέωση του εργοδότη. Στο πλαίσιο αυτό, καθοριστικός είναι ο ρόλος του Τεχνικού Ασφαλείας, ο οποίος λειτουργεί ως σύμβουλος του εργοδότη σε θέματα πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων.
Το ερώτημα που τίθεται συχνά είναι: Μπορεί ο Τεχνικός Ασφαλείας να φέρει αστική και ποινική ευθύνη σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος;
Σύμφωνα με τον Ν. 3850/2010 (Κώδικας Νόμων για την Υγεία και Ασφάλεια των Εργαζομένων-ΦΕΚ), ο Τεχνικός Ασφαλείας πρέπει να υπάρχει υποχρεωτικά σε κάθε επιχείρηση.
Τα βασικά του καθήκοντα περιλαμβάνουν:
-Επιθεώρηση των χώρων εργασίας και υπόδειξη μέτρων πρόληψης.
-Συμμετοχή στην κατάρτιση εκτιμήσεων επαγγελματικού κινδύνου.
-Συμβουλευτική συνδρομή σε θέματα εξοπλισμού, συνθηκών εργασίας, και εκπαίδευσης.
-Καταγραφή υποδείξεων σε ειδικό βιβλίο.
Ο Τεχνικός Ασφαλείας δεν έχει δικαίωμα να επιβάλει μέτρα· λειτουργεί μόνο συμβουλευτικά.
Παρότι η κύρια ευθύνη για την ασφάλεια βαραίνει τον εργοδότη, σε ορισμένες περιπτώσεις ανακύπτει ζήτημα ευθύνης του Τεχνικού Ασφαλείας, ιδίως όταν:
-Παρέλειψε να υποδείξει σοβαρούς κινδύνους.
-Έδωσε πλημμελείς ή λανθασμένες οδηγίες.
-Δεν συνέβαλε επαρκώς στη σύνταξη της εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου.
-Παραβίασε τις υποχρεώσεις του κατά τρόπο που συνέβαλε αιτιωδώς στο ατύχημα.
Αστική και Ποινική Ευθύνη τεχνικού ασφαλείας:
Η αστική ευθύνη υπάρχει αν αποδειχθεί ζημία που συνδέεται αιτιωδώς με πράξη ή παράλειψη του τεχνικού ασφαλείας. Η ποινική ευθύνη προκύπτει σε περιπτώσεις εξ αμελείας σωματικής βλάβης ή ανθρωποκτονίας (π.χ. άρθρα 302, 314 ΠΚ), με βασική προϋπόθεση την ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ του παραλείψαντος καθήκοντα τεχνικού ασφαλείας και του αποτελέσματος.
Η ελληνική νομολογία είναι αρκετά επιφυλακτική στην επιβολή ευθύνης στον τεχνικό ασφαλείας, δεδομένου ότι ο ρόλος του είναι καθαρά συμβουλευτικός. Ωστόσο, η κρίσιμη διάκριση είναι: εάν ο τεχνικός ασφαλείας εκπλήρωσε επιμελώς τις υποχρεώσεις του.
Για την αποφυγή ποινικής ή αστικής ευθύνης, ο τεχνικός ασφαλείας οφείλει να:
-Τηρεί σχολαστικά το βιβλίο υποδείξεων και να ζητά την υπογραφή του εργοδότη.
-Διατηρεί έγγραφες αναφορές των κινδύνων και των μέτρων που προτείνει.
-Συμμετέχει ενεργά στην εκπαίδευση προσωπικού.
-Αξιολογεί περιοδικά τις συνθήκες εργασίας και επικαιροποιεί τις υποδείξεις του.
Συνεπώς, η ευθύνη του τεχνικού ασφαλείας περιορίζεται σε περιπτώσεις αμέλειας ή πλημμελούς άσκησης καθηκόντων, ενώ η κύρια ευθύνη παραμένει στον εργοδότη.
Σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος μπορείτε να απευθυνθείτε στο δικηγορικό μας γραφείο και τους εξειδικευμένους νομικούς του με σχετικές μεταπτυχιακές σπουδές τόσο στο Εργατικό όσο και στο Ποινικό Δίκαιο, για τον χειρισμό της αντίστοιχης δικαστικής όσο και εξωδικαστικής σας υπόθεσης και την επιτυχή έκβαση αυτής.
Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.
