Mobbing- Βία και Παρενόχληση στο χώρο εργασίας (ν. 4808/2021).
Τι είναι το mobbing; Πώς μπορώ να προστατευτώ σε περίπτωση που δέχομαι ηθική και ψυχολογική παρενόχληση στο χώρο εργασίας μου; Τι περιλαμβάνει το mobbing;
Το mobbing είναι η ψυχολογική παρενόχληση, πίεση, ενόχληση με σκοπό τον εκφοβισμό του ατόμου.
Στο πεδίο του εργατικού δικαίου με τον όρο mobbing (από την αγγλικό ρήμα «mob» που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ) νοείται η ηθική παρενόχληση εργαζομένων στο χώρο εργασίας τους.
Είναι δηλαδή κάθε καταχρηστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται με λόγια, πράξεις, γραπτά μηνύματα και μπορεί να ζημιώσει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του ατόμου, να θέσει σε κίνδυνο την εργασία του ή να διαταράξει το εργασιακό κλίμα.
Η συμπεριφορά αυτή που στόχο έχει να προκαλέσει δυσφορία και φόβο στο θύμα της μπορεί να προέρχεται από τους εργοδότες προς τους υπαλλήλους τους ή και από συνάδελφο σε βάρος άλλου εργαζόμενου.
Πρόκεται για συστηματική, μεθοδική και συνεχή (τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα και για μεγάλο χρονικό διάστημα) άσκηση ψυχολογικής βίας, ηθικής βίας, διαμόρφωση εχθρικού και ταπεινωτικού εργασιακού περιβάλλοντος, για την επιβολή διακριτικής μεταχείρισης και τρομοκρατίας, που προσβάλει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια, τη σωματική και ψυχική ακεραιτότητα του εργαζόμενου και οδηγεί συχνά σε ολοκληρωτική εξάντληση (burn-out) του εργαζόμενου, προκειμένου να εξαναγκαστεί σε παραίτηση.
Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας μπορεί να εκδηλωθεί ως άνιση μεταχείριση μεταξύ υπαλλήλων, σεξουαλική παρενόχληση, ταπεινωτική και απαξιωτική συμπεριφορά, προσβολές, απομόνωση, εκτόξευση έμμεσων απειλών, εξώθηση σε σφάλματα, άσκηση ψυχολογικής βίας και πίεσης, ανάθεση υπερβολικού όγκου εργασίας σε συνδυασμό με κακόβουλα σχόλια και επικρίσεις για την δήθεν ελλιπή απόδοση, εργασιακή απομόνωση και στέρηση καθηκόντων και αντικειμένου εργασίας, ανάθεση υποδεέστερων καθηκόντων της θέσης εργασίας, διακριτική μεταχείριση λόγω ιθαγένειας, σεξουαλικών προτιμήσεων, εμφάνισης κ.λ.π., έμμεση πίεση για υπερωριακή απασχόληση ή για ανάληψη επιπλέον καθηκόντων άσχετων με την θέση εργασίας κ.α.
Θύμα ηθικής παρενόχλησης μπορεί να πέσει κάθε εργαζόμενος. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι εκδήλωσης της ηθικής παρενόχλησης, μεταξύ των οποίων:
α) η κάθετη από προϊστάμενο προς υφιστάμενο (που είναι η πιο συνήθης μορφή). Ο προϊστάμενος χρησιμοποιεί την εξουσία του και επιβάλλεται, οι δε εργαζόμενοι τον ανέχονται από φόβο,
β) η παρενόχληση μεταξύ συναδέλφων, φαινόμενο που μπορεί να οφείλεται σε προσωπικές εμπάθειες, στον ανταγωνισμό κλπ,
γ) η παρενόχληση, αντίστροφα, από υφιστάμενο ή ομάδα υφισταμένων προς προϊστάμενο (η οποία συναντάται σπανίως).
Η πρόληψη του φαινομένου, με την επιμόρφωση και ενημέρωση των εργαζομένων και των εργοδοτών, για τους τρόπους αντιμετώπισής του, είναι σημαντικό βήμα στην προσπάθεια εξάλειψης ή έστω περιορισμού του.
Πώς πρέπει να ενεργήσω σε περίπτωση που υφίσταμαι mobbing στην εργασία μου;
Το θύμα θα πρέπει, εάν τούτο είναι εφικτό, να αναφερθεί άμεσα στον εργοδότη του (π.χ. Διεύθυνση Προσωπικού), στον ιατρό εργασίας ή την συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης στην οποία ανήκει, προκειμένου να ενημερώσει για τα σε βάρος του περιστατικά και να λάβει βοήθεια.
Περαιτέρω, το θύμα δύναται να αναφέρει το γεγονός στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας καθώς και στο Συνήγορο του Πολίτη ως φορέα προώθησης και εποπτείας της αρχής της ίσης μεταχείρισης, σύμφωνα με τους ν. 3896/2010 (Α’ 207) και ν. 4443/2016 (Α’ 232), καθώς και να υποβάλλει καταγγελία εντός της επιχείρησης κατά την πολιτική του άρθρου 10 του νόμου 4808/2021.
Σαφέστατα το θύμα μπορεί και να προσφύγει στα πολιτικά δικαστήρια, ζητώντας με αγωγή αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης.
Επιπλέον ο εργαζόμενος δύναται, υπό προϋποθέσεις, έως ότου ο εργοδότης άρει τις παράνομες προσβολές της ηθικής και ψυχολογικής παρενόχλησής του, να ασκήσει, υπό τους περιορισμούς βέβαια του άρθρου 281 Α.Κ., το δικαίωμα που του παρέχει το άρθρο 325 Α.Κ. ήτοι να ασκήσει το δικαίωμα επίσχεσης εργασίας του, αρνούμενος την εκπλήρωση της δικής του παροχής, απέχοντας από την εργασία του, ώσπου ο εργοδότης να εκπληρώσει την υποχρέωση που τον βαρύνει, ήτοι να άρει την βλαπτική μεταβολή σε βάρος του εργαζόμενου.
Τέλος πέρα από τα ανωτέρω δικαιώματά του, ο εργαζόμενος -θύμα mobbing δύναται να ζητήσει και την ποινική τιμωρία του θύτη με βάση διατάξεις του Ποινικού Δικαίου (εξύβριση, απειλή, παράνομη βία, συκοφαντική δυσφήμηση, προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας κλπ).
Ποιό είναι το νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με την βία και παρενόχληση στην εργασία;
Το mobbing ή αλλιώς η βία και παρενόχληση στο χώρο εργασίας προβλέπεται και προστατεύεται με τις γενικές διατάξεις του εργατικού δικαίου σε συνδυασμό με τον νόμο 4808/2021 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με τον νόμο 5149/2024). Συγκεκριμένα στο α. 4 παρ. 1 του νόμου 4808/2021 ορίζονται τα εξής: “Απαγορεύεται κάθε μορφής βία και παρενόχληση, που εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εργασίας είτε συνδέεται με αυτήν είτε προκύπτει από αυτήν, συμπεριλαμβανομένης της βίας και παρενόχλησης λόγω φύλου και της σεξουαλικής παρενόχλησης”.
Ποιές είναι οι υποχρεώσεις του εργοδότη για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία;
Κατ’ άρθρο 5 του νόμου 4808/2021:
“1. Κάθε εργοδότης ανεξαρτήτως αριθμού απασχολούμενου προσωπικού, καθώς και τα πρόσωπα που ασκούν το διευθυντικό δικαίωμα ή εκπροσωπούν τον εργοδότη υποχρεούνται:
α) να παραλαμβάνουν, να διερευνούν και να διαχειρίζονται κάθε καταγγελία ή σχετική αναφορά επιδεικνύοντας μηδενική ανοχή στη βία και παρενόχληση, με εμπιστευτικότητα και με τρόπο που σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καθώς και να μην παρεμποδίζουν την παραλαβή, τη διερεύνηση και τη διαχείριση των καταγγελιών ή αναφορών αυτών,
β) να παρέχουν συνδρομή και πρόσβαση σε κάθε αρμόδια δημόσια, διοικητική ή δικαστική αρχή, κατά την έρευνα τέτοιου είδους περιστατικού ή συμπεριφοράς, εφόσον τους ζητηθεί από αυτές,
γ) να παρέχουν στους εργαζομένους πληροφορίες σχετικές με τους πιθανούς κινδύνους βίας και παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο και με τα σχετικά μέτρα πρόληψης και προστασίας, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων και του εργοδότη επί τέτοιων περιστατικών,
δ) να αναρτούν στον χώρο εργασίας και να καθιστούν προσβάσιμη ενημέρωση για τις διαδικασίες που υφίστανται σε επίπεδο επιχείρησης για την καταγγελία και την αντιμετώπιση τέτοιων μορφών συμπεριφοράς, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας για τις αρμόδιες, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, διοικητικές και δικαστικές αρχές”.
Στο άρθρο 12 παρ. 2 του νόμου 4808/2021 προβλέπεται επίσης ότι όταν ο εργαζόμενος ή με άλλη σχέση απασχολούμενος παραβιάζει την απαγόρευση βίας και παρενόχλησης του άρθρου 4 του άνω νόμου, ο εργοδότης υποχρεούται να λάβει τα απαραίτητα πρόσφορα και ανάλογα μέτρα κατά περίπτωση σε βάρος του καταγγελλόμενου, προκειμένου να εμποδιστεί και να μην επαναληφθεί παρόμοιο περιστατικό ή συμπεριφορά.
Τα μέτρα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τη σύσταση συμμόρφωσης, την αλλαγή θέσης, ωραρίου, τόπου ή τρόπου παροχής εργασίας ή την καταγγελία της σχέσης απασχόλησης ή συνεργασίας, με την επιφύλαξη της απαγόρευσης της κατάχρησης δικαιώματος του άρθρου 281 ΑΚ.
Στα άρθρα 9 και 10 του νόμου 4808/2021 προβλέπεται ότι οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από είκοσι (20) άτομα υποχρεούνται να υιοθετούν πολιτική για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία, στην οποία δηλώνεται η μηδενική ανοχή σε αυτές τις μορφές συμπεριφοράς και προσδιορίζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των εργαζομένων και του εργοδότη για την πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών ή μορφών συμπεριφοράς.
Επιπλέον, οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από είκοσι (20) άτομα υποχρεούνται να υιοθετούν πολιτική για τη διαχείριση εσωτερικών καταγγελιών για περιστατικά βίας και παρενόχλησης, στην οποία περιγράφεται η διαδικασία υποδοχής και εξέτασης των καταγγελιών αυτών, κατά τρόπο που διασφαλίζει την προστασία του θύματος και τον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Περαιτέρω, η παράλειψη του εργοδότη του να λάβει μέτρα κατά της ηθικής και ψυχολογικής παρενόχλησής του ή να την εμποδίσει, μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αποτελέσει μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας του.
Απαγορεύεται και είναι άκυρη η καταγγελία ή η με οποιονδήποτε τρόπο λύση της έννομης σχέσης στην οποία στηρίζεται η απασχόληση, καθώς και κάθε άλλη δυσμενής μεταχείριση προσώπου, εφόσον συνιστά εκδικητική συμπεριφορά ή αντίμετρο κατά την έννοια του άρθρου 14 του ν. 3896/2010 (Α’ 207) για περιστατικό βίας και παρενόχλησης του άρθρου 4 του νόμου 4808/2021.
Σε περίπτωση που τελικά η ηθική και ψυχολογική παρενόχληση του εργαζόμενου οδηγήσει σε καταγγελία της σύμβασης εργασίας του, η καταγγελία αυτή μπορεί να ελεγχθεί με βάση το άρθρο 281 Α.Κ.. ήτοι να κριθεί εάν είναι άκυρη και καταχρηστική.
Στο δικηγορικό μας γραφείο έχουμε χειριστεί πολυάριθμες περιπτώσεις βίας και παρενόχλησης στο χώρο εργασίας είτε εξωδικαστικά είτε δικαστικά από την πλευρά τόσο του θιγόμενου εργαζόμενου, όσο και της επιχείρησης που καλείται να συμμορφωθεί προς τις πολιτικές πρόληψης του mobbing. Απευθυνθείτε στο γραφείο μας για την αποτελεσματική και επιτυχή αντιμετώπιση της υπόθεσής σας και εμπιστευτείτε μας για την επεξήγηση και προστασία των δικαιωμάτων σας σε κάθε περίπτωση που αυτά θίγονται με οποιονδήποτε τρόπο μέσα στο χώρο εργασίας.
Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.
