Απάτη σε βάρος συνταξιοδοτικών ταμείων (386 Π.Κ.)
Απάτη σε βάρος του Δημοσίου- Οικονομικά εγκλήματα
Η απάτη σε βάρος συνταξιοδοτικών ταμείων αποτελεί ιδιάζουσα μορφή οικονομικού εγκλήματος, με σοβαρές συνέπειες για τη βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και την κοινωνική συνοχή. Στην ουσία πρόκειται για δόλια αποκόμιση παροχών (π.χ. συντάξεων, επιδομάτων, ιατροφαρμακευτικών δαπανών) χωρίς νόμιμη προϋπόθεση, μέσω ψευδών δηλώσεων.
Η απάτη σε βάρος ασφαλιστικών οργανισμών δεν ρυθμίζεται αυτοτελώς, αλλά υπάγεται στο κοινό έγκλημα της απάτης του άρθρου 386 Ποινικού Κώδικα, όταν τελείται σε βάρος νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, όπως τα περισσότερα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.
Σύμφωνα με το άρθρο 386 Π.Κ.:
“1.Όποιος με την εν γνώσει παράσταση ψευδών γεγονότων σαν αληθινών ή την αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση αληθινών γεγονότων βλάπτει ξένη περιουσία πείθοντας κάποιον σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή με σκοπό από τη βλάβη αυτής της περιουσίας να αποκομίσει ο ίδιος ή άλλος παράνομο περιουσιακό όφελος τιμωρείται με φυλάκιση, και αν η ζημία που προξενήθηκε είναι ιδιαίτερα μεγάλη, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή.
Αν η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή.
2. Αν η απάτη στρέφεται άμεσα κατά του νομικού προσώπου του ελληνικού δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και η ζημιά που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή έως χίλιες (1.000) ημερήσιες μονάδες. Η πράξη αυτή παραγράφεται μετά είκοσι (20) έτη”.
Άρθρο 386 – Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) – Απάτη
Από τη διάταξη αυτή (άρθ. 386 του νέου Π.Κ. και μετά την τροποποίησή του με το άρθ. 92 του ν. 4855/2021) προκύπτει ότι για τη στοιχειοθέτηση του υπαλλακτικώς μικτού εγκλήματος της απάτης απαιτούνται: α) σκοπός του δράστη να προσπορίσει στον εαυτό του ή και σε άλλον (τρίτον) παράνομο περιουσιακό όφελος, έστω και αν τελικώς δεν επιτευχθεί το όφελος,
β) εν γνώσει, υπό την έννοια του άμεσου δόλου, παράσταση ψευδών γεγονότων ως αληθινών ή αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση αληθινών, από την οποία, ως παραγωγό αιτία, παραπλανήθηκε κάποιος και προέβη στην επιζήμια για τον ίδιο ή άλλον πράξη, παράλειψη ή ανοχή.
Η παράσταση ψευδών γεγονότων μπορεί να συνίσταται σε οποιαδήποτε ανακοίνωση, δήλωση ή ισχυρισμό, στον οποίο υπάρχει ανακριβής απεικόνιση της πραγματικότητας, μπορεί δε να είναι ρητή ή να συνάγεται και συμπερασματικά από τη συμπεριφορά του δράστη, και
γ) βλάβη ξένης, κατά το αστικό δίκαιο, περιουσίας, η οποία να τελεί σε αιτιώδη συνάφεια με την απατηλή συμπεριφορά (παραπλανητική ενέργεια ή παράλειψη του δράστη) και τη, συνεπεία αυτής, πλάνη εκείνου που προέβη στην περιουσιακή διάθεση, χωρίς να απαιτείται ταυτότητα παραπλανηθέντος και ζημιωθέντος.
Η, κατά τα άνω, παραπλάνηση του άλλου πραγματώνεται, με τρεις υπαλλακτικά μικτούς τρόπους (παράσταση – απόκρυψη – παρασιώπηση) που κατατείνουν σε ένα και το αυτό έγκλημα, οι οποίοι διαφέρουν εννοιολογικά μεταξύ τους και από τους οποίους οι δύο πρώτοι συνιστούν περιπτώσεις θετικής απατηλής συμπεριφοράς, ενώ ο τρίτος, της παρασιώπησης αληθινών γεγονότων, περίπτωση απατηλής συμπεριφοράς δια παραλείψεως, με την παράλειψη δηλαδή ανακοίνωσης αληθινών γεγονότων, για τα οποία υπήρχε υποχρέωση ανακοίνωσης από τον νόμο, σύμβαση ή προηγούμενη συμπεριφορά του υπαιτίου.
Η πράξη εξαπάτησης πρέπει να κατευθύνεται στην πρόκληση ή διατήρηση πλάνης σε άλλον, η οποία όμως δεν προκλήθηκε προηγουμένως σ’ αυτόν από τον δράστη με διαφορετικό από τους υπαλλακτικώς αναφερόμενους τρόπους τέλεσης της απάτης. Με την έκφραση “διατήρηση πλάνης” δεν εννοείται κατ’ ακριβολογία η διατήρηση μιας αρχικά υφιστάμενης αμετάβλητης παράστασης, αλλά παράλειψη του δράστη να αποτρέψει ή να άρει επιγενόμενη πλάνη, οφειλόμενη στο ότι ο διαθέτων θεωρεί υφιστάμενη μία κατάσταση, η οποία όμως στην πραγματικότητα έχει εν τω μεταξύ μεταβληθεί.
Περιουσία, νοείται το σύνολο των οικονομικών αγαθών του προσώπου που έχουν χρηματική αξία, βλάβη δε της περιουσίας είναι η μείωση αυτής, δηλαδή η, επί έλαττον, διαφορά μεταξύ της χρηματικής αξίας την οποία είχε προ της διάθεσης που προκλήθηκε με την απατηλή συμπεριφορά και εκείνης που απέμεινε μετά από αυτήν.
Βλάβη της περιουσίας υπάρχει έστω και αν ο παθών έχει ενεργό αξίωση προς ανόρθωσή της. Χρόνος τέλεσης του εγκλήματος της απάτης θεωρείται, ενόψει του άρθρου 17 ΠΚ, ο χρόνος, κατά τον οποίο ο δράστης, με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος, ενήργησε και ολοκλήρωσε την απατηλή συμπεριφορά του, προβαίνοντας στην παράσταση ψευδών γεγονότων ως αληθινών ή στην αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση των αληθινών, που συνιστούν τους υπαλλακτικώς μικτούς τρόπους τέλεσης της απάτης, είναι δε αδιάφορος ο μεταγενέστερος χρόνος επέλευσης της περιουσιακής βλάβης στον παθόντα, με την οποία ολοκληρώνεται η απάτη, καθώς και ο χρόνος, που επιχειρήθηκε η ζημιογόνος ενέργεια, παράλειψη η ανοχή του παραπλανηθέντα.
Επί απάτης που συνεπάγεται περιοδικές καταβολές εκ μέρους του εξαπατηθέντος, συνιστάμενες στη, χωρίς υποχρέωση, καταβολή ενός επιδόματος ή μισθού δεν συντρέχει περίπτωση κατ’ εξακολούθηση τέλεσης της απάτης, αφού, για να υπάρξει εξακολουθούν έγκλημα, θα πρέπει να διαπράττεται κάθε φορά μια νέα αυτοτελής απάτη. ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ – ΑΠΟΦΑΣΗ 465/2023 (ΠΟΙΝΙΚΕΣ – Ζ)
Η απάτη κατά ασφαλιστικών ταμείων μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, όπως:
-Παράνομη λήψη σύνταξης εκ μέρους τρίτου, μετά τον θάνατο του δικαιούχου, χωρίς διακοπή ή δήλωση θανάτου.
-Ψευδείς ιατρικές γνωματεύσεις, για απονομή παροχών ή επιδομάτων.
-Κατάθεση πλαστών δικαιολογητικών για θεμελίωση ασφαλιστικών δικαιωμάτων.
Για ζημία άνω των 120.000 € σε βάρος ΝΠΔΔ ή του Δημοσίου επιβάλλεται κάθειρξη. Σε κάθε περίπτωση, επιβάλλεται και η επιστροφή της παράνομης ωφέλειας (άρθρο 904 ΑΚ).
Η απάτη μπορεί να συρρέει με:
-Πλαστογραφία (άρθρο 216 Π.Κ.).
-Ψευδής υπεύθυνη δήλωση (άρθρο 22 παρ. 6 του ν. 1599/86).
-Παράβαση καθήκοντος (άρθρο 259 Π.Κ.).
-Δωροληψία υπαλλήλου (άρθρο 235 Π.Κ.).
-Δωροδοκία υπαλλήλου (άρθρο 236 Π.Κ.).
Συνοψίζοντας, η απάτη σε βάρος ασφαλιστικών ταμείων αποτελεί σοβαρό ποινικό αδίκημα, καθώς θίγει τις βασικές αρχές του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος.
Το δικηγορικό μας γραφείο έχει χειριστεί με επιτυχία σοβαρές περιπτώσεις απάτης και γενικώς οικονομικών εγκλημάτων τόσο σε επίπεδο ποινικής δίκης όσο και σε επίπεδο διεκδίκησης αστικών αποζημιώσεων και μπορείτε να απευθυνθείτε σε εμάς για την ανάληψη και διεκπεραίωση της σχετικής σας υπόθεσης.
Σημειώνεται ότι βάσει του α. 82 παρ. 1 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013) δεν επιτρέπεται στον δικηγόρο να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα. Απαντήσεις σε ερωτήματα νομικής φύσης παρέχονται μόνο κατόπιν ραντεβού.
